БЕКІРЕ ТҰҚЫМДАС БАЛЫҚТАРДЫҢ ШӘУЕТТЕРІНІҢ САПА КӨРСЕТКІШТЕРІНЕ МҰЗДАТУ ЖЫЛДАМДЫҒЫНЫҢ ӘСЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v96.i3.015Кілттік сөздер:
криоконсервация, криопротектор, стерлядь, севрюга, спермаАннотация
Бұл мақалада бекіре тұқымдас балықтардың шәуеттерін төмен температурада консервациялау мәселелері қарастырылады. Жұмыстың мақсаты – бекіре тұқымдас балықтардың шәуеттерінің сапа көрсеткіштеріне мұздату жылдамдығының әсерін және осы көрсеткіштердің өзара тәуелділігін зерттеу. Зерттеу материалы Жайық-Атырау бекіре балық өсіру зауытында дайындалған сүйрік пен шоқырдың шәуеттері болып табылды. Бекіре тұқымдас балықтардың шәуеттерінің сапасына мұздату жылдамдығының әсерін зерттеу кезінде сатылы мұздату кезеңдерінде оңтайлы жылдамдықтар анықталды. Сүйрік шәутін мұздату кезінде ең жоғары нәтиже оңтайлы мұздату жылдамдығы 170С/мин болғанда, сперматозоидтардың қозғалғыштығы 76,8±1,25% және сперматозоидтардың өмір сүру уақыты 216,2±1,44сек болды. Шоқырдың шәуетін түтікшеде мұздатылған мұздатудың басында 15-480С/мин аралығында жоғары жылдамдыққа ие болды, бұл шоқырдың шәуеттінің сапасына әсер етті, олар сперматозоидтардың қозғалғыштығы 12,0-19,5%, сперматозоидтардың өмір сүру уақыты 228,5-373,75сек аралығында болды. Салыстырмалы түрде жақсы нәтижелер Эпиндорф пробиркаларда мұздатылған шоқырдың шәуетінен алынды, олар 200С/мин дейін ең жоғары жылдамдыққа ие болды. Сперматозоидтардың қозғалғыштығы 27,75-44,75%, сперматозоидтардың өмір сүру уақыты 393,25-674,5сек аралығында болды. Зерттеу кезінде бекіре тұқымдас балықтардың сперматозоидтарының қозғалғыштығы мен өмір сүру уақыты арасында тікелей байланыс бар екені байқалады, сонымен қатар алынған зерттеу нәтижелерінен бекіре тұқымдас балықтардың осы түрлерінің шәуеттерін мұздатудың ең оңтайлы жылдамдығы 200С/мин дейінгі жылдамдық, үлгілерді мұздатуға болатын сыйымдылық көлемі 0,5мл Эпиндорф пробиркалары және мұздату режимі көп сатылы аранайы боксты қолдану арқылы екенін байқауға болады.
Библиографиялық сілтемелер
Anan`ev, V.I. K voprosu o sozdanii nacional`noj sistemy` genofondny`x kollekcij ry`b i drugix gidrobiontov Rossii dlya akvakul`tury` i soxraneniya redkix i ischezayushhix vidov: pravovy`e i normativnometodologicheskie aspekty` / V.I. Anan`ev, M.S. Manoxina // Veterinarnaya patologiya. – 2007. – № 1. – S. 19-24.
Asturiano J.F., Cabrita E., Horvath A. Progress, challenges and perspectives on fish gamete cryopreservation: a mini-review. //Gen. Comp. Endocrinol. – 2017. – V. 245. – P. 69–76. https://doi.org/10.1016/j.ygcen.2016.06.019.
Bapsanova, A.M. Kriokonservaciya geneticheskogo materiala dlya soxraneniya redkix i ischezayushhix vidov zhivotny`x / A.M. Bapsanova // Mezhdunarodny`j zhurnal prikladny`x i fundamental`ny`x issledovanij. – 2012. – № 1. – S. 79.
Belaya M.M., Kraisl`nikova A.A. Vliyanie skorosti zamorazhivaniya na ry`bovodny`e kachestva spermy` osetrovy`x ry`b //Tovarnaya akvakul`tura i iskusstvennoe vosproizvodstvo gidrobiontov, //Vestnik AGTU. Ser.: Ry`bnoe xozyajstvo. 2019. №1. S.83-90 DOI: 10.24143/2073-5529-2019-1-83-90
Belaya M.M., Krasil`nikova A.A., Ponomareva E.N. Razrabotki yuzhnogo nauchnogo centra RAN v oblasti kriokonservacii reproduktivny`x kletok ry`b / Izvestiya Samarskogo nauchnogo centra Rossijskoj akademii nauk, t. 20, № 5(2), 2018 – S 280-286.
Belaya M.M., Krasil`nikova A.A., Ponomareva E.N. Razrabotki yuzhnogo nauchnogo centra RAN v oblasti kriokonservacii reproduktivny`x kletok ry`b / Izvestiya Samarskogo nauchnogo centra Rossijskoj akademii nauk, t. 20, № 5(2), 2018 – S 280-286.
Billard R., Cosson J., Crim L.W., Suquet M. //Sperm physiology and quality. In: Bromage, N.R., Roberts, R.J. (Eds.), Brood StockManagement and Egg and Larval Quality. Blackwell Science, London, England, 1995. - P. 25–52.
Chipinov, V.G. E`konomicheskaya e`ffektivnost` ispol`zovaniya kriokonservirovannoj spermy` pri vy`rashhivanii osetrovy`x vidov ry`b / V.G. Chipinov, M.M. Bogaty`reva // Aktual`ny`e problemy` obespecheniya prodovol`stvennoj bezopasnosti yuga Rossii: innovacionny`e texnologii dlya soxraneniya bioresursov, plodorodiya pochv, melioracii i vodoobespecheniya: materialy` Mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii (27-30 sentyabrya 2011 g., Rostov-na-Donu). – Rostov-na-Donu: Izd-vo YuNCz RAN, 2011. – S. 133-135.
Ciereszko A, Judycka S, Nynca J, Słowinska M, Dietrich M. Factors influencing milt quality in fishes and its usefulness to cryopreservation. //Cryopreservation of fish gametes. – 2020. - P. 25-67. https://doi.org/10.1007/978-981-15-4025-7_3.
Cosson J., The ionic and osmotic factors controlling motility of fish spermatozoa. //Aquac. Int. – 2004. – V. 12. – P. 69–85. https://doi.org/10.1023/B:AQUI.0000017189.44263.bc.
Dokina O.B., Czvetkova L.I., Pronina L.D., Milenko V.A. Metod kriokonservacii spermy` osetrovy`x ry`b – ob``ektov akvakul`tury`. Akvakul`tura osetrovy`x ry`b: dostizheniya i perspektivy` razvitiya: Materialy` dokladov IV Mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii, 13-15 marta 2006 g. Astraxan`. - M.: Izd-vo VNIRO, 2006, S.76-79
Dzyuba B. et al. Motility and fertilization ability of starlet Acipenserruthenus testicular sperm after cryopreservation // Cryobiology. – 2014. – V. 69. - P. 339-341.
Dzyuba B. et al. Spermatozoa motility, cryoresistance, and fertilizing ability in starlet Acipenserruthenus during sequential stripping // Aquaculture, 2012. – V. 356-357. – P. 272-278.
Horvath A., Chevre P., Urbanyi B. Sperm cryopreservation in sturgeon with a special focus on A. sturio: chap. 35 // In: Biology and conservation of the European sturgeon Acipensersturio L. 1758: the reunion of the European and Atlantic sturgeons. Ed. by Williot P., Rochard E., DesseBerset N., Kirschbaum F., Gessner J. /Heidelberg, NLD: Springer, 2011. – P. 465-476.
Huang B. X.-R. et al. Effect of cryopreservation on the enzyme activity of Russian sturgeon (Acipenser gueldenstaedtii Brandt &Ratzeburg, 1833) semen //J. Appl. Ichthyol. – 2014. – V. 30. - P. 1585-1589.
Korosov A. V., Gorbach V. V. Komp`yuternaya obrabotka biologicheskix danny`x. –Petrozavodsk: Izd-vo PetrGU,– 2007, –76 s.
Lakin G.F. Biometriya - M.: Vy`ssh.shkola, 1990.-352 s.
Magyary I., Urbányi B., Horváth Á., Dinnyes A. Cryopreservation of gametes and embryos of Cyprinid fishes. Cryopreservation in Aquatic Species, 2 ndEd. Ed. Tiersch T.R., Green Ch.C. World Aquaculture Society. Baton Rouge, Louisiana, USA. 2011. P. 525-538.
Martinez-Paramo S., Horvath A., Labbe C., Zhang T., Robles V., Herraez P., Suquet M., Adams S., Viveiros A., Tiersch T.R., Cabrita E. Cryobanking of aquatic species. //Aquaculture, 2016. – V. 472. – P.156–177. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2016.05.042.
Matishov G.G., Ponomareva E.N., Belaya M.M. Soxranenie geneticheskogo raznoobraziya ry`b metodami nizkotemperaturnogo konservirovaniya // Ry`bnoe xozyajstvo. 2012. № 3. S. 59-62
Matrosova I. V. Biologicheskie osnovy` ry`bovodstva: e`kologo-gistofiziologicheskij podxod : uchebnoe posobie / I. V. Matrosova. — Naxodka: Dal`ry`bvtuz, 2020. — 79 s. — URL: https://e.lanbook.com/book/156844
Ponomareva E.N., Bogaty`reva M.M., Antonova N.A., Osipova V.P. Optimizaciya processa kriokonservacii spermy` osetrovy`x ry`b pri ispol`zovanii razlichny`x sred //Izvestiya Samarskogo nauchnogo centra Rossijskoj akademii nauk, t.11, №1(2), 2009. – S.132-134
Ponomareva E.N., Krasil`nikova A.A., Tixomirov A.M., Firsova A.V. Novy`e biotexnologicheskie metody` kriokonservacii reproduktivny`x kletok osetrovy`x vidov ry`b //E`kologiya zhivotny`x, t.11, №1, 2016– S.59-68
Sadeghi A. et al. Cryopreservation of stellate (Acipenserstellatus) sperm: Effect of diff erent concentrations of DMSO and dilution dates on sperm mobility and motility duration after longterm storage // Global Veterinaria. — 2013. – V. 10. – P. 26-30.
Vasil`eva L.M., Smirnova N.V., Yusupova A.Z. K voprosu soxraneniya i vosstanovleniya zapasov osetrovy`x ry`b v Volgo-Kaspijskom bassejne // Yug Rossii: e`kologiya, razvitie. 2012. T. 7, N1. S. 73-76. DOI:10.18470/1992-1098-2012-1-73-76
Xodorevskaya R.P., Kalmy`kov V.A., Zhilkin A.A. Sovremennoe sostoyanie zapasov osetrovy`x Kaspijskogo bassejna i mery` po ix soxraneniyu. Vestnik AGTU. Seriya: Ry`bnoe xozyajstvo. 2012. № 1. S.99-106
