ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАНДА КЕЗДЕСЕТІН СИРЕК, ЭНДЕМ ALLOCHRUSA GYPSOPHILOIDES (REGEL) SCHISCHK. ӨСІМДІГІНІҢ ТАРАЛУЫ ЖӘНЕ ЦЕНОПОПУЛЯЦИЯ ҚҰРЫЛЫМЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2022.v93.i4.04Кілттік сөздер:
Түйін сөздер: Allochrusa gypsophiloides, ценопопуляция, эндем, жастық құрамы, Сырдария Қаратауы, DEM картасы.Аннотация
Мақалада сирек, эндем Allochrusa gypsophiloides өсімдігінің таралуы мен ценопопуляцияларының құрылымдық ерекшеліктері сипатталған. Түрдің жалпы 3 популяциясы, 4 ценопопуляциясы зерттелді. Сонымен бірге, 2011-2022 жылдары аралығындағы өсімдік түрінің таралуы бойынша карта-схема құрылды.
Зерттеу кезінде табылған 3 популяцияның таралу аймақтары бойынша DEM картасы құрылды. Түрдің орташа тығыздығы 1,5 мен 2,9 дана/2м2 аралығында өзгерді.
Ценопопуляция- 1, 2 және 3,4 генеративті дарақтар басым, ЦП-1 - абсолюттік максимум g1(20,0%) күйіне сәйкес, ценопопуляция 2-3 және 4-те 18,52%, 24,14% және 33,34% аралығында өзгереді. Ценопопуляциялардағы постгенеративті дарақтар саны айтарлықтай көп емес, субсинилді ss (0%-13,34%) аралығында өзгереді.
Allochrusa gypsophiloides түрінің ценопопуляцияларының жастық спектрі, тығыздығы бойынша түсіндірме графиктері, кестелер құрылды және өсімдіктің таралуы мен ценопопуляцияларының құрылымдық ерекшеліктерінің қазіргі жағдайына баға берілді.
Библиографиялық сілтемелер
State Plant Cadastre of South Kazakhstan region. Summary of species of higher vascular plants. – Almaty, - 2002. – P. 304-314.
List of plants listed in the Red Book of Kazakhstan.
Battger S. Triterpenoid saponins of the Caryophyllaceae and Illecebraceae family / S. Battger, M. Melzig // Phytochemistry Letters. - 2001. - Vol. 4, №2. - P. 59-68.
Flora of Kazakhstan / edited by N.V. Pavlov. – Alma-Ata: Publishing of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR, - 1960. – Vol. 3. – P. 416-419.
Ivashchenko A.A. Treasures of the flora of Kazakhstan. - Almaty: Almaty book, - 2007. – P. 127-129.
Kondratenko, E., Putieva, Z. and Abubakirov N. Triterpene glycosides of plants of the family Caryophyllaceae. Chemistry of Natural Compounds. – 1981. - Vol. 17, P. 303-317.
Battger, S. and Melzig, M. Triterpenoid saponins of the Caryophyllaceae and Illecebraceae family. Phytochemistry Letters. - 2001. - Vol. 4, P. 59-68.
Mursalieva V.K., Kenzhebayeva Zh.S., Rakhimbayev I.R., Gemedzhieva N.G. Qualitative and quantitative analysis of saponins of Turkestan soap root Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk. Bulletin of the KazNU. Biological series, - 2016. - Vol.3, P. 115-123.
Mursaliyeva V, Imanbayeva A, Parkhatova R. Seed germination of Allochrusa gypsophiloides (Caryophyllaceae), an endemic species from Central Asia and Kazakhstan. Seed Science and Technology. - 2020. – Vol. 48 (2). P. 289-295.
https://www.plantarium.ru/ [Acanthophyllum gypsophiloides Regel, Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk.]
Gemedzhieva N.G., Mursalieva V.K., Mukhanov T.M. Assessment of the current state of natural populations of Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk. in the South Kazakhstan region // Izvestiya NAS RK. The series is biological and medical. – 2016. - Vol. 1 (313). P. 22-29.
The Red Book of the Kazakh SSR. Part 2. – Alma-Ata. - 1981. – P. 25.
The Red Book of Kazakhstan. Publisher 2nd, revised and expanded. – Vol. 2: Plants. – Astana: LLP «АртPrintXXI». - 2014. – P. 60.
Eisenman, S., Strume, L. and Zaurov, D. Medical Plants of Central Asia: Uzbekistan and Kyrgyzstan, Springer, New York, USA. – 2012.
The Conservation of Medicinal Plants. – Cambridge: Cambridge University Press. – 1991.
Convention on biological diversity. Rio de Janeiro. – 5 June 1992
Bespaev S.B. Allochrusa gypsophiloides in Kazakhstan. (morphology, systematics, phytocenology, tests in culture): dis... cand. Biol. sciences: 02.06.1966 / Kazakh State University named after S.M. Kirov. – Almaty. – 1966. – Vol. 183. – P. 13-43.
Rabotnov T. A. Methods for determining the age and duration of life in herbaceous plants. Field geobotany. = Vol. 2. M.-L. – 1960. - P. 240-262
Zlobin Y.A. Principles and methods of studying cenotic plant populations. – Kazan: Publishing of KSU. - 1989. - P. 147-196.
Uranov A.A. Age spectrum of cenopopulations as a function of time and energy wave processes // Scientific report of the higher school. Biol.science. – 1975. – Vol. 2. – P. 7-34.
Uranov A.A. A large life cycle and age range of coenopopulations of flowering plants. Abstracts of the reports of the V VBO Delegates' Congress. – Kyiv. – 1973. – P. 74-76.
Li, Z., Zhu, C., & Gold, C. Digital Terrain Modeling: Principles and Methodology (1st ed.). CRC Press. – 2005.
