БУРАБАЙ ҰЛТТЫҚ ПАРКІНДЕГІ СИРЕК КЕЗДЕСЕТІН ӨСІМДІКТЕР ПОПУЛЯЦИЯСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФИТОЦЕНОЗДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2022.v93.i4.02Кілттік сөздер:
Национальный парк, Бурабай, редкие виды, эколого-фитоценотическая характеристика, растительность, ценопопуляция, Казахстан.Аннотация
Бұл жұмыста «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің (МҰТП) сирек кездесетін өсімдіктерінің экологиялық-фитоценоздық сипаттамасы мен ценопопуляцияларының (ЦП) жағдайы келтірілген. Ғылыми зерттеудің мақсаты-ұлттық парктің сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктерінің ценопопуляцияларының қазіргі жағдайын зерттеу. Ұлттық парктің сирек кездесетін түрлерінің ценопопуляцияларын зерттеу жалпы қабылданған геоботаникалық әдістерге сәйкес маршруттық-барлау әдісімен жүргізілді. Зерттелетін аумақтың флорасында Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген сирек кездесетін 8 өсімдік түрінің: Adonis volgensis (2 ЦП), A. vernalis (1 ЦП), Pulsatilla patens (3 ЦП), Cypripedium calceolus (2 ЦП), Chimaphila umbelata (6 ЦП), Dactylorhiza fuchsii (2 ЦП), Tulipa patens (1 ЦП), Drosera rotundifolia (1 ЦП) тіршілік орталары анықталып, экологиялық-фитоценоздық көрсеткіштері зерттелді. "Бурабай" МҰТП аумағында Cypripedium calceolus, Drosera rotundifolia және Tulipa patens популяцияларының жойылу қаупі жоғары. Алынған мәліметтер "Бурабай" МҰТП сирек кездесетін өсімдік түрлерінің жай-күйін мониторингілеу кезінде және Ақмола облысының өңірлік Қызыл кітабын әзірлеу үшін пайдаланылуы мүмкін.
Библиографиялық сілтемелер
Akiyanova F., Atalikhova A., Jussupova Z., Simbatova A., Nazhbiev A. (2019) Current state of ecosystems and their recreational use of the Burabai National Park (Northern Kazakhstan). EurAsian Journal of BioSciences., vol. 13, no.2, рр. 1231–1243.
Arystangaliev, S. (2013). Slovar kazakhsko-russko-latinskikh nazvanii rastenii Kazakhstana [Dictionary of Kazakh-RussianLatin names of plants of Kazakhstan]. Kokshetau: Keleshek–2030].
Brigham C. A. (2003) Population viability in plants: conservation, management, and modeling of rare plants. Springer Science & Business Media., p.165.
Flora Kazakhstana (1961) [Flora of Kazakhstan]. Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR, t. 4, 548 р.
Flora Kazakhstana (1958) [Flora of Kazakhstan]. Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR, t 2, 301 р.
Flora Kazakhstana (1964) [Flora of Kazakhstan]. Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR, t 7, 498 р.
Gogol-Prokurat M. (2011) Predicting habitat suitability for rare plants at local spatial scales using a species distribution model. Ecological Applications., vol. 21, no.1, рр. 33–47.
Guisan A., Broennimann O., Engler R., Vust M., Yoccoz N., Lahmann A., Zimmerman N. (2006) Using niche-basedmodels to improve the sampling of rare species. ConservationBiology., vol. 20, рр. 501–511.
Harrison S., Safford H.D., Grace J.B., Viers J.H., Davies K.F. (2006) Regional and local species richness in aninsular environment: serpentine plants in California. Ecological Monographs., vol. 76, рр. 41–56.
Izbastina K., Kurmanbayeva M., Bazargaliyeva A., Ablaikhanova N., Inelova Z., Moldakaryzova A., Mukhtubaeva S., Turuspekov Y. (2020) Morphological, anatomical structure and molecular phylogenetics of Anthemis trotzkiana Claus. Pak. J. Bot., vol. 52, no.3, pp. 935–947.
Khrustaleva I. A., Kupriyanov A. N., Sultangazina G. Zh. (2012) Redkie vidy` rastenij naczional`nogo parka «Burabaj» (Czentral`ny`j Kazakhstan) [Rare plant species of the Burabay National Park (Central Kazakhstan)]. Bulletin of Tomsk State University, vol. 4, no 20, pp. 118–126.
Krasnaya kniga Kazakhstana. Rasteniya (2-e izd., ispravlennoe i dopolnennoe) (2014) [Red Book of Kazakhstan. Plants (2nd ed., revised and enlarged)]. Astana: LTD "Art-Print XXI". vol. 2, no.2, 301 р.
Kubentayev S. A., Zhumagul M. Z., Kurmanbayeva M. S., Alibekov D. T., Kotukhov J. A., Sitpayeva G. T., Mukhtubaeva S., Izbastina K. S. (2021) Current state of populations of Rhodiola rosea L.(Crassulaceae) in East Kazakhstan, Botanical Studies, vol. 62, no.1, pp. 1–20.
Mittermeier R. A., Gil P.R., Hoffman M., Pilgrim J., Brooks T., Mittermeier C.G., Lamoreux J., Da Fonseca G.A.B. (2005) Hotspots revisited: earth’s biologically richest and most endangered terrestrial ecoregions. University of Chicago Press, Chicago, Illinois, USA, р. 392.
Stikhareva T.N., Kirillov V.Yu., Serafimovich M.V., Baltasheva S. Zh., Rakhimzhanov A. N. (2021) Nekotory`e relikty` vo flore Gosudarstvennogo Naczional`nogo Prirodnogo Parka «Burabaj»(Severny`j Kazakhstan) [Some relics in the flora of the State National Natural Park "Burabay" (Northern Kazakhstan)]. Bulletin of the North-Kazakhstan University. M. Kozybayeva, vol. 48, no.3, pp. 90-102.
Sultangazina G. Zh., Kupriyanov A. N. (2012) Redkie rasteniya kak ob`ekt sokhraneniya biologicheskogo raznoobraziya [Rare plants as an object of biological diversity conservation]. Biological diversity of the Asian steppes: Proceedings of II international scientific. conf. Kostanay: KRU named after A. Baitursynov, pp. 165–168.
Sultangazina G. Zh., Amantajқy`zy` B. (2017) Redkie floristicheskie kompleksy` prirodnogo parka «Burabaj» [Rare floristic complexes of the natural park "Burabay"]. Materials of the Republican scientific and theoretical conference "Seifullin readings - 13: preserving traditions, creating the future", dedicated to the 60th anniversary of the Kazakh Agrotechnical University named after S. Seifullin, vol. 1, no 6, pp. 164–166.
Wcsp.science.kew.org.
https://www.kazmab.kz/index.php/biosfernye-rezervaty1/natsionalnaya-set/burabaj/opisanie
