Оңтүстік-шығыс Қазақстан агроценоздарындағы барылдауық қоңыздардың (Coleoptera, Carabidae) таксондық құрамы мен қоректік байланысы
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2020.v85.i4.10Кілттік сөздер:
барылдауық қоңыздар, агроценоз, Оңтүстік-Шығыс Қазақстан, зоофаг, зоофитофаг, фитофагАннотация
Мақалада Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның агроценоздарында 2019-2020 жылдары жүргізілген далалық ғылыми зерттеу жұмыстарының нәтижелері беріліп отыр. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде қаттықанаттылар отрядының барылдауық қоңыздар тұқымдасының 9 туысына жататын 27 түрі анықталды. 670 топырақ қақпанынан 1012 дана барылдауық қоңыз есепке алынды. Олардың ішінде басым кездескен түрлер: Harpalus smaragdinus, Harpalus (Psedoophonus) griseus Panzer, 1796, Harpalus (Psedoophonus) rufipes DeGeer, 1774, Poecilus punctulatus Schaller, 1783, Poecilus sericeus sericeus Fischer von Waldheim, 1824, Poecilus versicolor Sturm, 1824, Amara aenea DeGeer, 1774, Calathus (Neocalathus) ambiguus ambiguus Paykull, 1790. Агроценоздар фаунасының негізін политоптық мезофильді барылдауық қоңыздар құрайды. Суарылатын егістіктерде барылдауық қоңыздар саны жоғары және олар гигрофилдер, мезофилдер, эврибионттардан тұрады және бұл жерлерде қоңыздардың көпшілігі зоофагтар, сонымен қатар аралас қоректі (зоофитофагтар) және өсімдікқоректі (фитофагтар) түрлер де кездеседі. Барылдауық қоңыздар егістіктердегі, дала ландшафтарындағы жер қоңыздарының ең көп тобы. Сондықтан барылдауық қоңыздар ішінде аралас қоректі түрлер тіршілік ортасына, ауа температурасына байланысты кездеседі. Зерттеу аймағындағы түрлі егістіктердегі барылдауық қоңыздар кешені, барлық егістіктердегі барылдауық қоңыздар түрлерімен сәйкес. Вегетациялық кезеңде қоңыздардың қоректік құрылысы өзгереді: алғашқыда жыртқыш қоңыздар, соңында араласқоректі қоңыздар басым болады.
Библиографиялық сілтемелер
2. Sukhodolskaya R.A., Shagivaleeva G.D. Some aspects of ecology of field species of ground beetles // Problems of regional ecology in conditions of sustainable development: Collection of materials of the 6th All-Russian scientific and practical conference. - Kirov, 2008. - S. 133-135.
3. Puchkov A. V., Gnatush V. I. Ground beetles (Carabidae, Coleoptera) in wheat fields of the Nikolaev region // Zoological journal. - M., 1981. - 60, No. 5. - S. 783-786.
4. Puchkov A.V., Plastun I.N. Larvae of ground beetles (Carabidae, Coleoptera) of a wheat field in the south of Ukraine // Ecology and taxonomy of insects of Ukraine: Collection of scientific papers. - Kiev; Odessa, 1989. - 3. - S. 37-42.
5. Sumarokov A.M. Ground beetles (Coleoptera, Carabidae) of winter wheat crops in the northern part of the steppe zone of Ukraine // News of the Kharkov Entomological Society. - 2001 (2002). - 9, no. 1-2. - S. 216-233.
6. Bukejs A, Fauna of ground-beetles (Coleoptera, Carabidae) in sandy agrocenosis of Stropi (Daugavpils distr., Latvia). Acta Biologica Universitatis Daugavpiliensis, 2005: 5(1): 23-26.
7. Sunderland, K.D. Inventebrate pest control by carabids. The agroecology of carabid beetles. Andover: Intercept, 2002. – S. 165-214.
8. Komarova OP, Komarov E.V. Optimization of complexes of useful entomofauna in irrigated agrolandscapes of the Volga-Don interfluve // Modern problems of science and education. - 2016. - No. 6. - P. 39-44.
9. Dushenkov V.M. Population structure of ground beetles in a wheat field // Wheat field biocenosis. - M.: Nauka, 1986. - S. 102-107.
10. Dushenkov V.M. Seasonal activity of ground beetles in agrocenoses // Fauna and ecology of invertebrates. - M., 1984. - S. 69-76.
11. Kozyrev A.V., Koz inykh V.O. Comparative composition of field complexes of ground beetles (Coleoptera, Carabidae) in agrocenoses of the western and eastern slopes of the Middle Urals // 80 years of pharmaceutical education and science in the Urals: results and prospects. - Perm, 1998. - S. 173-175.
12. Khotko E.I., Chumakov L.S., Selyavko T.M. The functional structure of the carabid population as an indicator of the degree of anthropogenic load on ecosystems // Advances in entomology in the USSR: ecology and faunistics, small detachments of insects. - S.-Pb., 1993. - S. 72-74.
13. Sharova I.Kh. Life forms of ground beetles (Coleoptera, Carabidae). - Moscow: Nauka, 1981. - 360 p.
14. Paliy V.F. Methods for studying the fauna and phenology of insects // - Voronezh, 1970. - P. 1-192.
15. Fasulati K.K. Field study of terrestrial invertebrates // VS. - M. 1971. - 424 p.
16. Methods of studying the fauna and ecology of coleoptera using the example of ground beetles (Coleoptera, Carabidae). - Irkutsk: IGU, 1982. - 32 p.
17. Barber, H. Traps for cave-inhabiting insects, J. Elisha Mitchell Sci. Soc 1931 Bd 46 S. 259-266.
18. Zherebtsov A.K. Keys to ground beetles (Coleoptera, Carabidae) of the Republic of Tatarstan. - Kazan, 2000. - P. 47. - 74 p.
19. Kryzhanovsky O. L. Carabidae - Ground beetles. Keys to insects of the European part of the USSR. - M.-L.: Nauka, 1965. - T. 2. - 29-77.
20. Khotko EI Identifier of ground beetles. - M.: Science and technology, 1978. - 88 p.
21. Kabak I.I., Kolov S.V. Materials for the distribution of some species of ground beetles in Central and South-Eastern Kazakhstan // Eurasian Entomological Journal. 2010. No. 9 (1). - S. 29-32.
22. Kryzhanovskij O.L., Belousov I.A., Kabak I.I, Kataev B.M., Makarov K.V., Shilenkov V.G. A checklist of the ground-beetles of Russia and adjacent lands (Insecta, Coleoptera, Carabidae). Series faunistica, Pensoft, Sofia-Moscow, 1995, 3: 1-271.
23. Kopecky T. Subtribe Tachyina pp. 273-280 – In: I. Lobl & A. Smetana (editors): Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 1: Archostemata – Myxophaga – Adephaga. Stenstup: Apollo Books, 2003. – 819 p.
24. Moravec P., Ueno S.-I., Belousov I. Trechini, pp. 288-346. – In Lobl & A. Smetana editors): Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 1: Archostemata – Myxophaga – Adephaga. Stenstup: Apollo Books, 2003. – 819 p.
25. Bousquet Y. Perigonini, pp. 448-449. In: I. Lobl & A. Smetana (editors): Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 1: Archostemata – Myxophaga – Adephaga. Stenstup: Apollo Books, 2003. – 819 p.
