ҚАРА ЕРТІС ЖӘНЕ ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫНДАҒЫ ЕРТІС АЛҚАБЫНЫҢ АВИФАУНАСЫН ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2024.v98.i1.010Кілттік сөздер:
Құстар, Авифауна, Биоалуандық, Ертіс өзені, Зайсан ойпаты, Қара Ертіс, Павлодар облысыАннотация
Бұл жұмыс Қара Ертіс пен Павлодар облысындағы Ертіс өзені құстарының популяциясын зерттеуге арналған. Бұл аймақтардағы құстар фаунасы туралы мәліметтер толық емес, сондықтан орнитологиялық зерттеулерді жалғастыру керек. Негізгі мақсат – Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарындағы Зайсан ойпатына назар аудара отырып, авифаунасы туралы білімді толықтыру. Жаһандық климаттың өзгеруі, гидроэлектростанциялар мен су қоймаларының құрылысы сияқты антропогендік факторлар аймақтағы экологиялық өзгерістерге әсер ететін ықпалды факторлар саналады. Маңызды салдардың бірі – климаттық өзгерістерге байланысты әртүрлі құстардың көктемгі ұялау уақытының өзгеріп кетуі. 2023 жылдың мамыр және маусым айларында Қара Ертіс пен Павлодар өңірінің Ертіс өзені бойындағы жеті аймақты қамтитын далалық зерттеу жүргізілді. Зерттеу құстардың өмірлік циклінің фенологиялық ерекшелігін ескере отырып, стандарт әдістер бойынша жүргізілді. Құс түрлерінің тығыздығы тұрақты санақ аумағында маршруттық санақ жүргізу бойынша бағаланды. Зерттеу барысында екі модельдік аумақта 16 отрядқа жататын 127 құс түрі анықталды. Олардың арасында Қызыл кітапқа енгізілген түрлердің болуы – оларды сақтауға күш салудың маңызын көрсетеді. Ылғал деңгейі жоғары Павлодар облысының Ертіс өзенінде Қара Ертіспен салыстырғанда, антропоген әсері аздау және құс түрі көбірек (103 түр) кездесті. Бұл зерттеу климаттың өзгеруі мен антропогендік әсерді ескере отырып, аталған аймақты үнемі бақылап, табиғатты қорғау және бейімделу стратегияларын жасау керегін көрсетеді.
Библиографиялық сілтемелер
Trautmann, S. Climate change impacts on bird species. Bird Species: How They Arise, Modify and Vanish, 217–234 p. 2018.
Morrison, C. A., Alves, J. A., Gunnarsson, T. G., Morisson, B., & Gill, J. A. Why do earlier‐arriving migratory birds have better breeding success? Ecology and Evolution, 9 (15), 8856–8864 p. 2019.
Фельдман, А. С., & Березовиков, Н. Н. Зимовка уток на Иртыше у плотины Шульбинской ГЭС в 2018/19 году. Русский орнитологический журнал, 28(1822), 4320-4324. (2019).
Hernandez-Navarro, A. J., Robledano, F., Jiménez-Franco, M. V, Royle, J. A., & Calvo, J. F. Long-term trends of local bird populations based on monitoring schemes: are they suitable for justifying management measures? Journal of Ornithology, 1–13 p. 2023.
Hayne D.W. An examination of the strip census method for estimating animal populations // The Journal of Wildlife Management. – Vol. 13, N 2. 145‒157 p. 1949.
Равкин, Ю. С. К методике учета птиц в лесных ландшафтах. Природа очагов клещевого энцефалита на Алтае. Новосибирск, (7), 66-75. 1967.
Равкин, Ю. С., & Доброхотов, Б. П. К методике учета птиц лесных ландшафтов во внегнездовое время. Организация и методы учета птиц и вредных грызунов. М, 130-136. 1963.
Юдкин, В. А., & Ефремова, О. В. (2008). Зоология позвоночных. Учебная полевая практика: методическое пособие. Новосибирск, Изд-во НГУ. 2008.–122 с. (42 экз.) дополнительная литература.
Рябицев, В. К. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири (pp. 608-608). Уральский государственный университет Уральский государственный университет им. АМ Горького. 2002.
Sanchez-Zapata, J. A., Carrete, M., Gravilov, A., Sklyarenko, S., Ceballos, O., Donazar, J. A., & Hiraldo, F. Land use changes and raptor conservation in steppe habitats of Eastern Kazakhstan. Biological Conservation, 111(1), 71–77. 2003.
Gavrilov, Ė. I., Gavrilov, A. E. The birds of Kazakhstan (Vol. 2). Tethys. 2005.
Kamp, J., Koshkin, M. A., Bragina, T. M., Katzner, T. E., Milner-Gulland, E. J., Schreiber, D., Sheldon, R., Shmalenko, A., Smelansky, I., & Terraube, J. Persistent and novel threats to the biodiversity of Kazakhstan’s steppes and semi-deserts. Biodiversity and Conservation, 25, 2521–2541. 2016.
Soloviev, S. A., & Vartapetov, L. G. Ecological and geographical analysis of ornithocomplexes of the Tobol–Irtysh Forest steppe and steppe of Western Siberia and North Kazakhstan in the first half of summer. Contemporary Problems of Ecology, 14, 492–499. 2021.
Matyukhin, A. V, Opaev, A. S., & Davydova, Yu. Yu. Breeding Biology of the Desert Wheatear (Oenanthe deserti, Muscicapidae, Aves) in Northwestern Kazakhstan. Biology Bulletin, 49(7), 909–914. https://doi.org/10.1134/S106235902207010X. 2022.
Prokopov, K. P. Breeding and migratory Great Bustards Otis tarda tarda persist in the Zaisan lake basin, eastern Kazakhstan. 2022.
Березовиков, Н. Н. Гнездящиеся птицы ключевых орнитологических территорий Зайсанской котловины. Selevinia, 2003, 112-133. 2004.
Базарбеков, К. У., & Ляхов, О. В. (2005). Животный мир Павлодарского Прииртышья (позвоночные животные). Павлодар: НПФ «ЭКО, 336, 3.
Akhmedov, T. K., & Yakovleva, G. G. Problems of nature management on reservoirs of the upper Irtysh cascade of hydroelectric stations. Hydrotechnical Construction, 26(5), 330–332. 1992.
Березовиков, Н. Н., Стариков, С. В., & Воробьёв, И. С. Южный Алтай-новое место гнездования змееяда Circaetus gallicus. Русский орнитологический журнал, 18(503), 1379-1380. 2009.
Березовиков, Н. Н., & Рубинич, Б. Заметки о птицах Юго-Западного Алтая, Калбы, Зайсанской котловины и восточной части Казахского мелкосопочника. Русский орнитологический журнал, 22(839), 135-150. 2013.
Березовиков, Н. Н. "Современное состояние орнитофауны Восточного Казахстана." ББК 28.6 Қ 18: 208-210. 2012.
Березовиков, Н. Н. Авифауна дельты Чёрного Иртыша и проблемы её сохранения. Русский орнитологический журнал, 21(800), 2404-2407. 2012.
Frolov I., Selivanova M. The adaptation of three duck species to the global climate change: the flexibility of the species // 13th European Ornithologists’ Union Congress. – 2022. –
Chernyshov V., Frolov I. Reproductive parameters of the critically endangered Yellow-Breasted Bunting Emberiza Aureola // 12th European Ornithologists’ Union Congress. – Romania, 182 p. 2019.
Убаськин, А. В., & Стазаев, С. С. Благоустройство как фактор экологической трансформации среды обитания городской авифауны (на примере города Павлодара). Русский орнитологический журнал, 27(1560), 422-426. 2018.
Red Book of Kazakhstan., Ed. 2nd, revised and expanded. Volume, 2, 335-337 p. 2010.
Information and legal system of regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan. On approval of the Rules for issuing permits for the use of wildlife. Acting order Minister of Agriculture of the Republic of Kazakhstan dated December 19, 2014 No. 18-04/675. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V14F0010168 (access date: 09/01/2024).
GBIF Occurrence Download [e-resource]. GBIF.org. 2024. https://doi.org/10.15468/dl.fpwe33 (access date 09.01.2024).
