ҚҰС ТҰМАУЫ, ҚТВ-НЫҢ ТАРАЛУЫ ЖӘНЕ ТАРАҒАН ОШАҚТАН ЖИНАҚТАЛҒАН ҮЛГІЛЕРДІ ТЕСТ-ЖҮЙЕ ҚҰРАСТЫРУДА ПАЙДАЛАНУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v94.i1.06Кілттік сөздер:
құс тұмауы вирусы, КТ-ПТР, үй құстары, тест-жүйе, ЖПҚТАннотация
Қазіргі күні тұмаудың А вирусының патогенді штаммдары бірнеше қауіпті пандемияға ұшыратты және жоғары өлім-жітім көрсеткішін тудырды. Вирустық аурулар оларды жұқтырған құстардың өнімділігінің едәуір төмендеуі мен өліміне әкеп соғатын орны толмас патология тудырады. Құс тұмауы вирусынан құстарды қорғаудың жалғыз жолы - құстардың жабық сыртқы ортадан оқшауланған жағдайда ұстау және вакцина көмегімен қоздырғышқа қарсы құстың иммунитетін қалыптастыру. Бірақ, жоғарыда айтынған вирустық аурулар қоздырғыштарынан қорғанудың көрсетілген мүмкіндіктерінің барына қарамастан, әлемнің көптеген елдерінде, соның ішінде Қазақстан Республикасында да құстар арасындағы эпизоотикалық жағдай шиеленіскен күйде қалуда. Тест-жүйелерді әзірлеу бойынша көптеген жарияланымдар бар, дегенмен ҚТВ геномының өзгергіштігі, мутацияға бейімділігі зертханалық балау кезінде күрделі мәселелер туғызады. Осыған байланысты құс тұмауын жедел балаудың ПТР-тест жүйелері сияқты отандық тиімді әдістерін әзірлеу өте маңызды. Осылайша, елге инфекцияның таралуына жол бермеу үшін ветеринариялық-санитариялық және арнайы ветеринариялық іс-шаралар кешенін одан әрі күшейтуге аса қажетті бірден бір экспресс әдіс болып табылады. Осы мақсатта ҚТВ анықтауға арналған спецификалық олигонуклеотидті праймерлерді таңдау және жобалау жүргізілуде, сонымен қатар жобаланған праймерлер мен үлгілерді валидациялау үшін СҚО 30-дан астам үлгілер таңдалды.
Библиографиялық сілтемелер
Abbas M.A., Spackman E., Fouchier R., Smith D., Ahmed Z., Siddique N., Sarmento L., Naeem K., McKinley E.T., Ha- meed A., Rehmani S., and Swayne D.E. H7 avian influenza virus vaccines protect chickens against challenge with antigenically diverse isolates // Vaccine. – 2011. – P. 7424–7429.
Chauhan R.P., Gordon M.L. A Systematic Review Analyzing the Prevalence and Circulation of Influenza Viruses in Swine Population Worldwide // Pathogens. – 2020. – P. 9(5):355. Published 2020 May 8. doi:10.3390/pathogens9050355.
Duan L., Campitelli L., Fan X.H., Leung Y.H.C., Vijaykrishna D., Zhang J.X., Donatelli I., Delogu M., Li K.S., Foni E, Chiapponi C., Wu W.L., Kai H., Webster R.G., Shortridge K.F., Peiris J.S.M., Smith G.J.D., Chen H., Guan Y. Characterization of Low-Pathogenic H5 Subtype Influenza Viruses from Eurasia: Implications for the Origin of Highly Pathogenic H5N1 Viruses // Journal of Virology. – 2007. – 81(14). – P. 7529–7539. doi:10.1128/JVI.00327-07.
Furuse Y., Suzuki A., Kamigaki T., Oshitani H. Evolution of the M gene of the influenza A virus in different host species: large-scale sequence analysis. – 2009. – 6(1), – P. 67–. doi:10.1186/1743-422x-6-67.
Gilsdorf A., Boxall N., Gasimov V., Agayev I., Mammadzade F., Ursu P., Gasimov E., Brown C., Mardel S., Jankovic D., Pimentel G., Amir I.A., Maher E.L., Salvi C., Legros D., Pessoa C. da Silva, Hay A., Andraghetti R., Rodier G., Ganter B. Two Clusters of Human Infection with Influenza A/H5N1 Virus in the Republic of Azerbaijan // Euro Surveill. – 2006. – 11(5). – P. 122-6. 22 Arafa A., Suarez D., Kholosy S.G., Hassan M.K., Nasef S., Selim A., Dauphin G., Kim M., Yilma J., Swayne D., and Aly
Global Influenza Programme. Expert consultation on diagnosis of H5N1 avian influenza infections in humans. Influenza Other Respir Viruses. – 2007. – 1(4). – P.131-138. doi:10.1111/j.1750-2659.2007.00028.x
Hause B.M., Collin E.A., Liu R., Huang B., Sheng Z., Lu W., Wang D., Nelson E.A., Li F. Characterization of a novel influenza virus in cattle and Swine: Proposal for a new genus in the Orthomyxoviridae family // Mbio. – 2014. – 5:e00031-14. doi: 10.1128/mBio.00031-14.
High Pathogenicity Avian Influenza (H5N8) in Russia. 4 September 2020. Ref. VITT/1200.
Ignacio M., Nelson M.I., Quezada-Monroy F., Dutta J.,Cortes-Fernández R., Lara-Puente J.H., Castro-Peralta F., Cunha L.F., Trovão N.S., Lozano-Dubernard B., Rambaut A., van Bakel H., García-Sastre A. Origins of the 2009 H1N1 influenza pandemic in swine in Mexico // eLife, – 2016. – 5. e16777–. doi:10.7554/eLife.16777.
Jang J., Bae S.E. Comparative Co-Evolution Analysis Between the HA and NA Genes of Influenza A Virus // Virol. (Auckl). – 2018. – 9. doi: 10.1177/1178122X18788328.
Koen J.S. A practical method for field diagnosis of swine diseases // Am. J. Vet. Med. – 1919. – 14. – P. 468–470.
Kosik I., Yewdell J.W. Influenza Hemagglutinin and Neuraminidase: Yin(-)Yang Proteins Coevolving to Thwart Immunity // Viruses. – 2019. – 11:346. doi: 10.3390/v11040346.
Lee D., Sharshov K., Swayne D.E., Kurskaya O., Sobolev I., Kabilov M., Alekseev A., Irza V., Shestopalov A. Novel Reas- sortant Clade 2.3.4.4 Avian Influenza A(H5N8) Virus in Wild Aquatic Birds, Russia, 2016 // Emerging Infectious Diseases. – 2017. – 23(2). – P. 359–360. doi:10.3201/eid2302.161252.
Lewis N.S., Banyard A.C., Whittard E., Karibayev T., Al Kafagi T., Chvala I., Byrne A., Saduakassova M.A., King J., Harder T., Grund C., Essen S., Reid S.M., Brouwer A., Zinyakov N.G., Tegzhanov A., Irza V., Pohlmann A., Beer M., Fouchier R.A.M., Sultanov A.A., Brown I.H. Emergence and spread of novel H5N8, H5N5 and H5N1 clade 2.3.4.4 highly pathogenic avian influenza in 2020 // Emerg Microbes Infect. – 2021. – Dec;10(1):148-151. doi: 10.1080/22221751.2021.1872355.
M.M. Evolution of highly pathogenic avian influenza H5N1 viruses in Egypt indicating progressive adaptation // Archives of Virol- ogy. – 2012. – P. 1931–1947.
Marchenko V., Goncharova N., Susloparov I., Kolosova N., Gudymo A., Svyatchenko S., Danilenko A., Durymanov A., Gavrilova E., Maksyutov R., Ryzhikov A. Isolation and characterization of H5Nx highly pathogenic avian influenza viruses of clade 2.3.4.4 in Russia // Virology. – 2018. – 525(). – P. 216–223. doi:10.1016/j.virol.2018.09.024.
Medina R.A. 1918 influenza virus: 100 years on, are we prepared against the next influenza pandemic?// Nat. Rev. Micro- biol. – 208. – 16 61–62. 10.1038/nrmicro.2017.174.
Nagy, Z., Riss, A., Fujiyama, S., Krebs, A., Orpinell, M., Jansen, P., Cohen, A., Stunnenberg, H.G., Kato, S., Tora, L. The metazoan ATAC and SAGA coactivator HAT complexes regulate different sets of inducible target genes // Cell. Molec. Life Sci. – 2010. – 67(4). – P. 611-628.
Nakatsu S., Murakami S., Shindo K., Horimoto T., Sagara H., Noda T., Kawaoka Y. Influenza C and D Viruses Package Eight Organized Ribonucleoprotein Complexes // J. Virol. – 2018. – P. 92. doi: 10.1128/JVI.02084-17.
Olsen B., Munster V.J., Wallensten A., Waldenström J., Osterhaus A.D., Fouchier R.A. Global patterns of influenza a virus in wild birds // Science. – 2006. – 312. – P.384–8. 10.1126/science.1122438.
Paules C., Subbarao K. Influenza // Lancet 390. – 2017. – P. 697–708. 10.1016/S0140-6736(17)30129-0.
Rajao D.S., Vincent A.L., Perez D.R. Adaptation of Human Influenza Viruses to Swine // Front. Vet. Sci. – 2018. – 5:347. doi: 10.3389/fvets.2018.00347.
Ran Zh., Shen H., Lang Y., Kolb E.A., Turan N., Zhu L., Ma J., Bawa B., Liu Q., Liu Haixia., Quast M., Sexton G., Krammer F., Hause B.M., Christopher-Hennings J., Nelson E.A., Richt J., Li F., Ma W., Sandri-Goldin R.M. Domestic Pigs Are Susceptible to Infection with Influenza B Viruses // Journal of Virology 89(9). – 2015. – P. 4818–4826. doi:10.1128/JVI.00059-15.
Richard M., Fouchier R.A. Influenza A virus transmission via respiratory aerosols or droplets as it relates to pandemic po- tential // FEMS Microbiol Rev. – 2016. – 40(1). – P. 68-85. doi:10.1093/femsre/fuv039.
Saunders-Hastings P.R., Krewski D. Reviewing the History of Pandemic Influenza: Understanding Patterns of Emergence and Transmission // Pathogens. – 2016. – 5:66. doi: 10.3390/pathogens5040066.
Shi J., Deng G., Ma Sh., Zeng X., Yin X., Li M., Zhang B., Cui P., Chen Y., Yang H., Wan X., Liu L., Chen P., Jiang Y., Guan Y., Liu J., Gu W., Han Sh., Song Y., Liang L., Qu Zh., Hou Y., Wang X., Bao H., Tian G., Li Y., Jiang L., Li Ch., Chen H. Rapid Evolution of H7N9 Highly Pathogenic Viruses that Emerged in China in 2017 // Cell Host & Microbe. – 2018. S1931312818304347–. doi:10.1016/j.chom.2018.08.006.
Smith G.J., Bahl J., Vijaykrishna D., Zhang J., Poon L.L., Chen H., Webster R.G., Peiris J.S., Guan Y. Dating the emergence of pandemic influenza viruses // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. – 2009. – 106. – P. 11709–11712. doi: 10.1073/pnas.0904991106.
Sonnberg S., Webby R.J., and Webster R.G. Natural history of highly pathogenic avian influenza H5N1 // Virus Research. – 2013. – P. 63–77.
Spackman E., Senne D.A., Myers T.J., Bulaga L.L., Garber L.P., Perdue M.L., Lohman K., Daum L.T., Suarez D.L. De- velopment of a Real-Time Reverse Transcriptase PCR Assay for Type A Influenza Virus and the Avian H5 and H7 Hemagglutinin Subtypes // Journal of Clinical Microbiology. – 2020. – 40(9). – P. 3256–3260. doi:10.1128/jcm.40.9.3256-3260.2002.
Sultankulova K., Orynbayev M., Kozhabergenov N., Akylbayeva K., Melisbek A., Jekebekov K., Zhunushov A., Zakarya K., Burashev Y. Complete Coding Genome Sequence of an Avian Influenza A/H3N8 Virus Strain Detected in North Kazakhstan in 2018 // Microbiol Resour Announc. – 2020. – Jul 16;9(29):e00441-20. doi: 10.1128/MRA.00441-20.
Swayne D.E. Impact of vaccines and vaccination on global control of avian influenza // Avian Dis. – 2012. – Dec;56(4 Suppl):818-28. doi: 10.1637/10183-041012-Review.1.
Tao H., Li L., White M.C., Steel J., Lowen A.C. Influenza A Virus Coinfection through Transmission Can Support High Levels of Reassortment // J. Virol, 89. – 2015. – P. 8453–8461. doi: 10.1128/JVI.01162-15.
Taubenberger J.K., Morens D.M. 1918 Influenza: The mother of all pandemics // Emerg. Infect. Dis. – 2006. – 12. – P. 15–22. doi: 10.3201/eid1209.05-0979.
Verhagen J.H., Fouchier R.A.M., Lewis N. Highly pathogenic avian influenza viruses at the wild-domestic bird interface in Europe: future directions for research and surveillance // Viruses. – 2021. – 13. – P.212. 10.3390/v13020212
Vincent A., Awada L., Brown I., Chen H., Claes F., Dauphin G., Donis R., Culhane M., Hamilton K., Lewis N. Mumford E., Nguyen T., Parchariyanon S., Pasick J., Pavade G., Pereda A., Peiris M., Saito T., Swenson S., Van Reeth K., Webby R., Wong F., Ciacci-Zanella J. Review of Influenza A Virus in Swine Worldwide: A Call for Increased Surveillance and Research // Zoonoses and Public Health. – 2014. – 61(1). – P. 4–17. doi:10.1111/zph.12049.
Worobey M., Han G.Z., Rambaut A. Genesis and pathogenesis of the 1918 pandemic H1N1 influenza A virus // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. – 2014. – 111. – P. 8107–8112. doi: 10.1073/pnas.1324197111.
