ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІГІ МЕН ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС АЙМАҚТАРЫНЫҢ БИОАЛУАНТҮРЛІЛІГІ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚ ҚҰНАРЛЫЛЫҒЫН САҚТАУ МАҚСАТЫНДА КӨПЖЫЛДЫҚ БИДАЙДЫ ЖЕРСІНДІРУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v89.i4.08Аннотация
Қазіргі таңда ауыл шаруашылығына арналған егістік алқаптарының ұлғаюына байланысты, қоршаған ортаның ең негізгі көрсеткіші топырақ құнарлылығының нашарлауы байқалуда. Көпжылдық бидай Қазақстан аумағында алғаш рет 2020 жылдан бастап ҚазҰУ жылыжайында және Алматы облысында өсіріліп бейімделуі зерттелуде. Зерттеу нәтижесінде біржылдық бидай масағының ұзындығы орташа есеппен 12-12.5 см құраса, көпжылдықбидай сортының масағы 15-16 см құрады. Ең ұзын масақ ұзындығы 17 см-ге дейін жетті. Жылыжай жағдайында көпжылдық бидайдың өсуі мен дамуына күкірт қосылған жаңа тыңайтқыш түрлері қолданылды. Қорытындылай келгенде, жылыжай жағдайында, бақылау нұсқасымен салыстырғанда күкірт қосылған тыңайтқыш қолданылған жағдайда көпжылдық бидайдың өсуі мен дамуы жоғары көрсеткішке ие болды. Көпжылдық бидай өсімдігінің өнгіштігі бақылау нұсқасындағы 76,6%, күкірт, диатомит және тиовит қосылған жағдайда жоғары 81.7%-ды көрсетті. Егістік жағдайында топырақтың құрамы айқындалып, өсуі мен дамуына агробиологиялық тәжірибе жүргізілді. Соңғы уақытта көпжылдық дақылдарды пайдаланудың экологиялық және экономикалық жағынан тиімділігі айқындалуда. Біріншіден жыл сайын егу науқанына шығын үнемделеді, екіншіден топырақ эрозиясын болдырмайды, сонымен қатар, пайдаланылатын су мөлшерін азайтуда маңызды.
Библиографиялық сілтемелер
Agence Bio. Focus sur les Filières bio en France: Les Grandes Cultures Biologiques. Available online: http://www.agencebio.org/la-bio-en-france (accessed on 26 July 2019)
Asbjornsen, H.; Hernandez-Santana, V.; Liebman, M.; Bayala, J.; Chen, J.; Helmers, M.; Ong, C.K.; Schulte, L.A. (2014). Targeting perennial vegetation in agricultural landscapes for enhancing ecosystem services. Renewable Agriculture and Food Systems, 29(2), 101–125. doi:10.1017/S1742170512000385
Bajgain, P., Zhang, X., Jungers, J. M., DeHaan, L. R., Heim, B., Sheaffer, C. C. Anderson, J. A. (2020). ‘MN-clearwater’, the first food-grade intermediate wheatgrass (kernza perennial grain) cultivar. Journal of Plant Registrations, 14(3), 288-297. doi:10.1002/plr2.20042
Baker, Beth (2017). Can Modern Agriculture Be Sustainable. BioScience, 67(4), 325–331. doi:10.1093/biosci/bix018
Batello, C.; Wade, L.; Cox, S.; Pogna, N.; Bozzini, A.; Choptiany, J. Perennial Crops for Food Security. In Proceedings of the FAO Expert Workshop, Rome, Italy, 28–30 August 2013; Food and Agriculture Organization of the United Nations. Available online: http://www.fao.org/3/a-i3495e.pdf (accessed on 12 November 2019).
Christenson, B.Taste of General Mills. Available online: https://blog.generalmills.com/2019/04/a-cereal-thats-deeply-rooted-for-good/ (accessed on 21 May 2019).
Culman, Steve W.; Snapp, Sieglinde S.; Ollenburger, Mary; Basso, Bruno; DeHaan, Lee R. (2013). Soil and Water Quality Rapidly Responds to the Perennial Grain Kernza Wheatgrass. Agronomy Journal, 105(3), 735–. doi:10.2134/agronj2012.0273
de Oliveira, Gabriel; Brunsell, Nathaniel A.; Sutherlin, Caitlyn E.; Crews, Timothy E.; DeHaan, Lee R. (2018). Energy, water and carbon exchange over a perennial Kernza wheatgrass crop. Agricultural and Forest Meteorology, 249(), 120–137. doi:10.1016/j.agrformet.2017.11.022
DeHaan, Lee R.; Van Tassel, David L.; Anderson, James A.; Asselin, Sean R.; Barnes, Richard; Baute, Gregory J.; Cattani, Douglas J.; Culman, Steve W.; Dorn, Kevin M.; Hulke, Brent S.; Kantar, Michael; Larson, Steve; Marks, M. David; Miller, Allison J.; Poland, Jesse; Ravetta, Damian A.; Rude, Emily; Ryan, Matthew R.; Wyse, Don; Zhang, Xiaofei (2016). A Pipeline Strategy for Grain Crop Domestication. Crop Science, 56(3), 917–. doi:10.2135/cropsci2015.06.0356
Dick, C., Cattani, D., & Entz, M. H. (2018). Kernza intermediate wheatgrass (thinopyrum intermedium) grain production as influenced by legume intercropping and residue management. Canadian Journal of Plant Science, 98(6), 1376-1379. doi:10.1139/cjps-2018-0146
Dospekhov B.A. (1985). Metodika polevogo opy`ta (s osnovami statisticheskoj obrabotki rezul`tatov issledovanij) [Methodology of field experiments (with the basics of statistical processing of research results)]. – 5-e izd., dop. i pererab. – M.: Agropromizdat, – p. 351.
Duchene, Olivier; Vian, Jean-François; Celette, Florian (2017). Intercropping with legume for agroecological cropping systems: Complementarity and facilitation processes and the importance of soil microorganisms. A review. Agriculture, Ecosystems & Environment, 240(), 148–161. doi:10.1016/j.agee.2017.02.019
Food and Agriculture Organization of the United Nations. FAOSTAT: Crops. Available online: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (accessed on 27 March 2019)
Glover, J. D.; Reganold, J. P.; Bell, L. W.; Borevitz, J.; Brummer, E. C.; Buckler, E. S.; Cox, C. M.; Cox, T. S.; Crews, T. E.; Culman, S. W.; DeHaan et. al. (2010). Increased Food and Ecosystem Security via Perennial Grains. Science, 328(5986), 1638–1639. doi:10.1126/science.1188761
Glover, Jerry D.; Reganold, John P.; Cox, Cindy M. (2012). Agriculture: Plant perennials to save Africa's soils. Nature, 489(7416), 359–361. doi:10.1038/489359a
Jon K. Piper (1998). Growth and seed yield of three perennial grains within monocultures and mixed stands. , 68(1-2), 1–11. doi:10.1016/s0167-8809(97)00097-2
Jungers, J. M., DeHaan, L. R., Betts, K. J., Sheaffer, C. C., & Wyse, D. L. (2017). Intermediate wheatgrass grain and forage yield responses to nitrogen fertilization. Agronomy Journal, 109(2), 462-472. doi:10.2134/agronj2016.07.0438
Kang, Shujiang; Nair, Sujithkumar Surendran; Kline, Keith L.; Nichols, Jeffrey A.; Wang, Dali; Post, Wilfred M.; Brandt, Craig C.; Wullschleger, Stan D.; Singh, Nagendra; Wei, Yaxing (2014). Global simulation of bioenergy crop productivity: analytical framework and case study for switchgrass. GCB Bioenergy, 6(1), 14–25. doi:10.1111/gcbb.12047
Lanker, M., Bell, M., & Picasso, V. D. (2020). Farmer perspectives and experiences introducing the novel perennial grain kernza intermediate wheatgrass in the US midwest. Renewable Agriculture and Food Systems, 35(6), 653-662. doi:10.1017/S1742170519000310
Larkin, Philip J.; Newell, Matthew T.; Hayes, Richard C.; Aktar, Jesmin; Norton, Mark R.; Moroni, Sergio J.; Wade, Len J. (2014). Progress in developing perennial wheats for grain and grazing. Crop and Pasture Science, 65(11), 1147–. doi:10.1071/CP13330
Metodicheskie ukazaniya po monitoringu chislennosti sorny`kh rastenij, vreditelej i razvitiya boleznej [Methodological guidelines for monitoring the number of weeds, pests and the development of diseases], (2004). Astana,
Metodika gosudarstvennogo sortoispy`taniya sel`skokhozyajstvenny`kh kul`tur, [Methodology of state variety testing of agricultural crops] (1986). – p. 125.
Mukha V.D. Praktikum po agropochvovedeniyu, [Workshop on agro-soil science] (2010) – M.: Kolos,– p. 367.
Newell, Matthew T.; Hayes, Richard C. (2017). An initial investigation of forage production and feed quality of perennial wheat derivatives. Crop and Pasture Science, 68(12), 1141–. doi:10.1071/cp16405
Nichiporovich A.A., Stroganova L.E., Chmora S.N., Vlasova G.P. (1961). Fotosinteticheskaya deyatel`nost` rastenij v posevakh, [Photosynthetic activity of plants in crops] //M., Izd-vo AN SSSR, – p. 132.
Patagonia Provisions Long Root Pale Ale. Available online: https://www.patagoniaprovisions.com/pages/long-root-pale-ale (accessed on 21 May 2019).
Pinto, P., De Haan, L., & Picasso, V. (2021). Post-harvest management practices impact on light penetration and kernza intermediate wheatgrass yield components. Agronomy, 11 (3) doi:10.3390/agronomy11030442
Pulido-Moncada, M., Katuwal, S., Kristensen, J. B., & Munkholm, L. J. (2021). Effects of bio-subsoilers on subsoil pore-system functionality: Case study with intact soil columns. Geoderma, 385 doi:10.1016/j.geoderma.2020.114897
R.C. Hayes; M.T. Newell; L.R. DeHaan; K.M. Murphy; S. Crane; M.R. Norton; L.J. Wade; M. Newberry; M. Fahim; S.S. Jones; T.S. Cox; P.J. Larkin (2012). Perennial cereal crops: An initial evaluation of wheat derivatives. , 133(none), 68–89. doi:10.1016/j.fcr.2012.03.014
Reganold, J. P.; Jackson-Smith, D.; Batie, S. S.; Harwood, R. R.; Kornegay, J. L.; Bucks, D.; Flora, C. B.; Hanson, J. C.; Jury, W. A.; Meyer, D.; Schumacher, A.; Sehmsdorf, H.; Shennan, C.; Thrupp, L. A.; Willis, P. (2011). Transforming U.S. Agriculture. Science, 332(6030), 670–671. doi:10.1126/science.1202462
Rukovodstvo po kontrolyu i obrabotke nablyudenij za fazami razvitiya s.-kh. kul`tur, [Guidelines for the control and processing of the observation of the phases of development of agricultural crops], 1982.
Ryan, M. R., Crews, T. E., Culman, S. W., Dehaan, L. R., Hayes, R. C., Jungers, J. M., & Bakker, M. G. (2018). Managing for multifunctionality in perennial grain crops. Bioscience, 68(4), 294-304. doi:10.1093/biosci/biy014
Ryan, Matthew R; Crews, Timothy E; Culman, Steven W; DeHaan, Lee R; Hayes, Richard C; Jungers, Jacob M; Bakker, Matthew G (2018). Managing for Multifunctionality in Perennial Grain Crops. BioScience, 68(4), 294–304. doi:10.1093/biosci/biy014
Sakiroglu, M., Dong, C., Hall, M. B., Jungers, J., & Picasso, V. (2020). How does nitrogen and forage harvest affect belowground biomass and nonstructural carbohydrates in dual-use kernza intermediate wheatgrass? Crop Science, 60(5), 2562-2573. doi:10.1002/csc2.20239
Sutherlin, C. E., Brunsell, N. A., de Oliveira, G., Crews, T. E., DeHaan, L. R., & Vico, G. (2019). Contrasting physiological and environmental controls of evapotranspiration over kernza perennial crop, annual crops, and C4 and mixed C3/C4 grasslands. Sustainability (Switzerland), 11(6) doi:10.3390/su11061640
Whole Grains Council. Whole Grain Momentum: Whole Grains are the New Norm. Available online: https://wholegrainscouncil.org/sites/default/files/atoms/files/WG_Momentum_infographic2018.pdf (accessed on 26 July 2019).
Zimberoff, L. Superwheat Kernza could Save our Soil and Feed us Well. Available online: http://civileats.com/2015/06/15/superwheat-kernza-could-save-our-soil-and-feed-us-well/ (accessed on 26 July 2019).
Zimbric, J. W., Stoltenberg, D. E., & Picasso, V. D. (2021). Strategies to reduce plant height in dual-use intermediate wheatgrass cropping systems. Agronomy Journal, 113(2), 1563-1573. doi:10.1002/agj2.20544
