ЖОҒАРЫ ӨНІМДІ ТӘТТІ КАРТОПТЫҢ ГЕНОТИПТЕРІН ІРІКТЕУ, ҚАЗАҚСТАН, АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v88.i3.05Кілттік сөздер:
Тәтті картоп (Ipomoea batatas L.), сорт, өнімділігік, түйнектердің сапасы, ҚазақстанАннотация
Тәтті картоп климаттық дағдарыс жағдайында ғаламдық азық-түлік пен тағамдық қауіпсіздік үшін тартымды өндірістік крахмалды дақыл. Өнімділігі жоғары қолайлы генотипті іріктеу үшін 2018, 2019 және 2020 жылдары Алматы облысында, Қазақстанда тәтті картоптың түйнектері әр түрлі түсті, жеті генотип өсірілді. Тәжірибеде алынған нәтижелері көрсеткендей, Қазақстанның оңтүстік-шығысында, яғни Алматы облысында тәтті картоп өсіру бойынша сандық көрсеткіштері генотип пен жылдың климаттық жағдайына едәуір тәуелді. A1 (31,2 т / га) және Tainong 71 (22,1 т / га) генотиптері Алматы облысында тәтті картопты жаппай өсіруге жақсы үміткерлер бола алады. Сахарозаның құрамына келетін болсақ, зерттелген генотиптер 2018 және 2019 жылдары сәйкесінше орташа 5,6 және 7,4 г / 100 г көрсетті. Сахароза зерттелген генотиптердегі TSS (жалпы еріген зат) негізгі компоненті болды, ол басқа әдебиеттермен сәйкес келеді. Тәтті картоп егінінің сапасы туралы мәліметтері жылдар бойынша және тәтті картоптың генотиптері арасындағы айырмашылықтардың маңызды болғанын көрсетті. Тәтті картоп өсірудің озық жаңа әдістері Қазақстанда коммерциялық өндірістің өнімділін арттыру үшін әлі зерттеп енгізу.
Библиографиялық сілтемелер
Roullier C, Duputie A, Wennekes P, Benoit L, Bringas V, Rossel G, Tay D, McKey D, Lebot V (2013) Disentangling the origins of cultivated sweet potato (Ipomoea batatas (L.) Lam.). Plos One 8(5): e62707.
Woolfe JA (1992) Sweet potato: An Untapped Food Resource. Cambridge, UK, Cambridge University Press and the International Potato Center (CIP) pp.1-643.
FAOSTAT (2017) Food and agricultural statistical database. Available from: http://www.fao.org.faostat.
Laurie S, Faber M, Adebola P, Belete A (2015) Biofortification of sweet potato for food and nutrition security in South Africa. Food Res. Int. 7: 962–970.
Williams R, Soares F, Pereira L, Belo B, Soares A, Setiawan A, Browne M, Nesbitt H and Erskine W (2013) Sweet potato can contribute to both nutritional and food security in Timor-Leste. Field Crops Res. 146: 38–43.
Zhang LM, Wang QM, Liu QC, Wang QC (2009) Sweet potato in China. In: Loebenstein G, Thottappilly G, Eds., The sweet potato. Springer, the Netherlands, pp. 325–358
Kwak SS (2019) Biotechnology of the sweet potato: Ensuring global food and nutrition security in the face of climate change. Plant Cell Reports 38: 1361–1363
Ishida H, Suzuno H, Sugiyama N, Innami S, Tadokoro T, Maekawa A (2000) Nutritive evaluation on chemical components of leaves, stalks, and stems of sweet potatoes (Ipomoea batatas Poir). Food Chem. 68: 359–367.
Bahado-Singh P, Riley C, Wheatley A, Lowe H (2011) Relationship between processing method and the glycemic indices of ten sweet potato (Ipomoea batatas) cultivars commonly consumed in Jamaica. Nutr. Metab. 2011: 1–6.
Allen J, Corbitt A, Maloney K, Masood S, Butt M, Truong V (2012) Glycemic index of sweet potato as affected by cooking methods. Open Nutr. J. 6: 1–11.
Ludvik B, Hanefeld M, and Pacini G (2008) Improved metabolic control by Ipomoea batatas (Caiapo) is associated with increased adiponectin and decreased fibrinogen levels in type 2 diabetic subjects. Diabetes, Obesity and Metabolism. 10: 586–592.
Kusano S, Abe H (2000) Antidiabetic activity of white skinned sweet potato (Ipomoea batatas L.) in obese Zucker fatty rats. Biol. Pharm. Bull. 23: 23–26.
Wang S, Nie S and Zhu F (2016) Chemical constituents and health effects of sweet potato. Food Res Int. 89: 90–116.
Mukasheva A, Saparkhojayev N, Akanov Z, Apon A, Kalra S (2019) Forecasting the prevalence of diabetes mellitus using econometric models. Diabetes Ther. 10: 2079–2093
Zatybekov A, Shamekova M, Zhambakin K (2015) Establishment of the working collections of sweet potatoes (Ipomoéa batátas) for introduction into Kazakhstan. News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan 65: 69–76.
Zhapar K, Shamekova M, Zhambakin K (2019) Gene engineering for production cold-tolerant sweet potato (Ipomoea batatas). Reports of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan 1: 29–39.
International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV) Geneva. 2010. Guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability. Available from: https://www.upov.int/edocs/mdocs/upov/en/c_50/c_50_2.pdf
Zhang Z, Wheatley CC and Corke H (2002) Biochemical changes during storage of sweet potato roots differing in dry matter content. Postharvest Biol Tec 24: 317–325.
Yildirim Z, Tokusoglu O and Ozturk G 2011 Determination of sweet potato (Ipomoea batatas (L.) Lam.) cultivars suitable to the Aegean region of Turkey. Turk. J. Field Crops 16: 48–53.
Uwah D, Undie U, John N, Ukoha G 2013 Growth and yield response of improved sweet potato (Ipomoea batatas L.) varieties to different rates of potassium fertilizer in Calabar, Nigeria. J. Agric. Sci. 5: 61–69.
Maria D and Soare R (2015) Research on the sweet potato (Ipomea batatas L.) behaviour under the soil land climatic conditions of the South-West of Romania. J. Hortic. Sci. Biotech. 19: 79–84.
Slosar M, Mezeyova I, Hegedusova A, Golian M( 2016) Sweet potato (Ipomoea Batatas L.) growing in conditions of southern Slovak Republic. Potravinarstvo 10(1): 384–392. doi:10.5219/626.
FAOSTAT (2018) Food and agricultural statistical database. Available from: http://www.fao.org.faostat.
Picha D (2006) Sugar content of baked sweet potatoes from different cultivars and lengths of storage. Int. J. Food Sci. 51: 845–848.
Adu-Kwarteng E, Sakyi-Dawson E, Ayernor G, Truong V, Shih F, Daigle K 2014 Variability of sugars in staple-type sweet potato (Ipomoea batatas) cultivars: The effects of harvest time and storage. Int. J. Food Prop. 17: 410–420.
Namutebi A, Natabirwa H, Lemaga B, Kapinga R, Matovu M, Tumwegamire S, Nsumba J, and Ocom J (2004) Long-term storage of sweet potato by small-scale farmers through improved post harvest technologies. Uganda J. Agric. Sci. 9: 922–930.
Wees D, Seguin P, Boisclair J, Gendre C 2015 Performance and Quality of Sweet potato Cultivars Grown in Quebec, Canada with Biodegradable Plastic Mulch. Variety Trials. 25: 815-826.
Novak B, Zutic I, Toth N, Dobricevic N 2007 Sweet potato [Ipomoea batatas (L.) Lam] yield influenced by seedlings and mulching. Agriculturae Conspectus Scientificus. 72: 357–359.
Kim Y-H, Jeong J.C, Lee H-S, Kwak S-S 2012 Comparative characterization of sweetpotato antioxidant genes from expressed sequence tags of dehydration-treated fibrous roots under different abiotic stress conditions. Molecular Biology Reports. 40(4): 2887–2896.
Kim H. S, Park S-C, Ji C.Y, Park S, Jeong J. C, Lee H-S, Kwak S-S. 2016 Molecular characterization of biotic and abiotic stress-responsive MAP kinase genes, IbMPK3 and IbMPK6, in sweetpotato. Plant Physiology and Biochemistry. 108:37–48.
Jin R, Kim B.H, Ji C.Y, Kim H.S, Li H.M, Ma D.F, Kwak S-S. 2017 Overexpressing IbCBF3 increases low temperature and drought stress tolerance in transgenic sweetpotato. Plant Physiology and Biochemistry. 118: 45–54.
Kim HS, Wang W, Kang L, Kim SE, Lee CJ, Park SC, Park WS, Ahn MJ, Kwak SS. 2020. Metabolic engineering of low molecular weight antioxidants in sweetpotato. Plant Biotechnology Reports 14: 193-205 .
Kim SE, Lee CJ, Ji CY, Kim HS, Park WS, Ahn MJ, Kwak SS. 2019. Transgenic sweetpotato plants overexpressing tocopherol cyclase display enhanced α-tocopherol content and abiotic stress tolerance. Plant Physiology and Biochemistry 144; 436-444.
Kim SE, Lee CJ, Park SU, Lim YH, Park WS, Kim HJ, Ahn MJ, Kwak SS, Kim HS. 2021. Overexpression of the golden SNPcarrying Orange gene enhances carotenoid accumulation and heat stress tolerance in sweetpotato plants. Antioxidants 10: 51 (1-14).
