ШЫНЖЫЛЫ ӨЗЕНІ МЫСАЛЫНДА (АЛАКӨЛ БАССЕЙНІ) ЖОҢҒАР АЛАТАУЫНЫҢ ШАҒЫН ӨЗЕНДЕРІНІҢ ИХТИОФАУНАСЫНЫҢ ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ ЖАҒДАЙЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v86.i1.013Аннотация
Қазіргі уақытқа дейін Алакөл бассейнінің шағын өзендерінің ихтиофаунасының түрлік құрамы мен жағдайы жеткілікті түрде зерттелмеген. Мұндай өзендерге экожүйенің тез өзгеруі тән және олардың ихтиофаунасы әр түрлі антропогендік және табиғи факторлардың әсеріне өте сезімтал болып келеді. 2015-2017 және 2020 жылдары Шынжылы өзенінің ихтиофаунасының құрамы қатты өзгерістерге ұшырағаны анықталды. Жүргізілген зерттеулердің негізінде Шынжылы өзенінің ихтиофаунасының құрамында тұқытәрізділер отрядының 2 тұқымдасына жататын 9 балықтың түрі табылды: қабыршақсыз көкбас, Gymnodiptychus dybowskii (Kessler, 1874), балқаш қара балығы Schizothorax argentatus (Kessler, 1874), балқаш гольяны Rhynchocypris poljakowii (Kessler, 1879), теңбіл талма-балық Triplophysa strauchii (Kessler, 1874), біртүсті талма-балық Triplophysa labiata (Kessler, 1874), тибет талма-балығы Tryplophysa stoliczkai (Steindachner, 1866), Северцов талма-балығы Triplophysa sewerzowii (G. Nikolsky, 1938), шығыс тыраны Abramis brama orientalis (Berg, 1949) және амур шабағы Pseudorasbora parva (Temminck et Schlegel, 1846). Балықтардың қауымдастығын негізінен аборигенді балықтар құрады. Қабыршақсыз көкбас, балқаш қара балығы және теңбіл талма-балығының саны біршама жоғары болды. Сонымен, Шынжылы өзені аборигенді ихтиофаунаның резерваты және балқаш қара балығы мен қабыршақсыз көкбастың көбеюінің маңызды орны болып табылады.
Түйін сөздер: Шынжылы өзені, ихтиофауна, аборигенді, бөгде, түрлік құрам, саны.
Библиографиялық сілтемелер
1. Pennisi E. An ecosystem goes topsy-turvy as a tiny fish takes over// Science - 2020. – 369(6508). – P. 1154-1155. DOI: 10.1126/science.369.6508.1154.
2. Biswas S.R., Vogt R.J., Sharma S. Projected compositional shifts and loss of ecosystem services in freshwater fish communities under climate change scenarios// Hydrobiologia. – 2017. V.799. – P.135–149. DOI: 10.1007/s10750-017-3208-1.
3. Strayer D.L., Dudgeon D. Freshwater biodiversity conservation: recent progress and future challenges//Journal North American Benthological Society. - 2010. - V.29 (1). – P.344-358. DOI: 10.1899/08-171.1.
4. Abrahms B., Di Pietro D., Graffis A., Hollander A. Managing biodiversity under climate change: challenges, frameworks, and tools for adaptation// Biodiversity Conservation. – 2017. – V.26. – P.2277–2293. DOI10.1007/s10531-017-1362-4
5. Magurran A.E. Threats to freshwater fishes// Science – 4 September 2016. –Vol.325. – P.1215-1216. DOI: 10.1126/science.1177215.
6. Closs G.P., Angermeier P.L., Darwall W.R.T., Balcombe S.R. Why are freshwater fish so threatened?// Conservation of freshwater Fishes. Eds. Closs G.P., Krkosek M., Olden J.D. – Cambridge: Cambridge University Press, 2016. – P.37-75. ISBN 978-1-107-04011-3
7. Harrison, I., Abell, R., Darwall, W., Thieme, M.L., Tickner, D., Timboe, I. The freshwater biodiversity crisis// Science. 1 December 2018, 362, 6421, 1369. doi:10.1126/science.aav9242.
8. Meyer C., Kreft H., Guralnick R., Jetz W. Global priorities for an effective information basis of biodiversity distributions// Nature communications – 2015. - DOI:10.1038/ncomms9221.
9. Darwall W.R.T., Freyhof J. Lost fishes, who is counting? The extent of the threat to freshwater fish biodiversity// Conservation of freshwater fishes. Eds. Closs G.P., Krkosek M., Olden J.D. – Cambridge University Press, 2016 - pp.3-36. ISBN 978-1-107-04011-3
10. Pelayo‑Villamil P., Guisande C., Manjarrés‑Hernández A., Jiménez L.F., Granado‑Lorencio C., García‑Roselló E., González‑Dacosta J., Heine J., González‑Vila L., Lobo J.M. Completeness of national freshwater fish species inventories around the world// Biodiversity and Conservation – 2018. – V.27 – P. 3807–3817. doi.org/10.1007/s10531-018-1630-y
11. Sapagalieva N.S. Ichthyofauna of the Aksu River of Balkhash Basin// Russian Journal of Biological Invasions – 2015. – V.6, №3. – Р.197-201. DOI: 10.1134/S2075111715030054
12. Мамилов Н.Ш., Беккожаева Д.К., Амирбекова Ф.Т., Мамилов А.Ш., Хабибуллин Ф.Х. Ихтиофауна Джунгарского Алатау// Материалы 4 Международной конференции Биоразнообразие, проблемы экологии Горного Алтая и сопредельных регионов: настоящее, прошлое, будущее. 26-30 сентября 2016 г. – Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2016. – С.127-130.
13. Поляков И.С. В окрестностях Сасыккуля. Живописная Россия. Русская Средняя Азия. Т.10. 1885. – С.413-420.
14. Никольский А.М. О фауне позвоночных животных дна Балхашской котловины // Тр. СПб общества естествоиспытателей, 1887, 1888. Т. XIX.- С.59-188.
15. Берг Л.С. Рыбы Туркестана // Известия Туркестанского отделения Императорского Русского Географического общества. СПб., 1905, т. IV, вып. II. – 261 с.
16. Амиргалиев Н.А., Тимирханов С.Р., Альпейсов Ш.А. Ихтиофауна и экология Алакольской системы озёр. – Алматы: Бастау, 2006. – 368 с. ISBN 9965-413-70-3.
17. Тимирханов С.Р., Аветисян Р.М. Ихтиофауна рек Джунгарского Алатау (Алакольский бассейн) // Труды Алакольского заповедника. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.326-334.
18. https://old2.aikyn.kz/2017/05/23/14202.html
19. Правдин И.Ф. Руководство по изучению рыб. – М.: Пищевая промышленность, 1966. – 376 с.
20. Hill, D., Fasham, M., Tucker, G., Shewry, M., Shaw, P. (Eds.) (2005). Handbook of Biodiversity Methods. Survey, Evaluation and Monitoring. Cambridge University Press. 573 p. ISBN -13 978-0-521-82368-5
21. Portt, C.B., Coker, G.A., Ming, D.L., Randall, R.G. (2006). A review of fish sampling methods commonly used in Canadian freshwater habitats. Canadian Technical Report of Fisheries and Aquatic Sciences. 2604 p. ISSN 0706-6457
22. Богуцкая Н.Г., Насека А.М. Каталог бесчелюстных и рыб пресных и солоноватых вод России с таксономическими комментариями. – М.: Товарищество научных изданий КМК, 2004. – 389 с.
23. Froese, R. and D. Pauly. Editors. 2019. FishBase.World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, version (08/2019).
24. Лакин Г.Ф. Биометрия – М.: Высшая школа, 1990. – 352 с.
25. Бигон М., Харпер Дж., Таунсенд К. Экология. Особи, популяции и сообщества. – М.: Мир, 1989. – Т.2. – 477 с.
26. Magurran A.E., McGill B.J., 2014. Biological Diversity. Frontiers in Measurement and Assessment. – Oxford University Press – 345 p.
27. Соколовский В.Р., Скакун В.А., Аветисян Р.М. Видовой состав и распределение рыб в дельте р. Тентек в 2000-2001 гг. // Труды Алакольского заповедника. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.334-348.
28. Bain M. B., Finn J. T., Booke H. E. Streamflow regulation and fish community structure // Ecology. – 1988. – V.69. – P.382–392. DOI https://doi.org/10.2307/1940436
29. Котегов Б.Г. Особенности видового состава и структуры сообществ рыб малых рек Удмуртской Республики //Экология. – 2007. – №. 4. – С. 274-282.
30. Humphries P., Lake P.S. Fish larvae and the management of regulated rivers // Regulated Rivers: Research & Management - 2000. – V.16. – P.421–432. DOI https://doi.org/10.1002/1099-1646(200009/10)16:5<421::AID-RRR594>3.0.CO;2-4
31. Gehrke, P. C. & J. H. Harris, 2001. Regional-scale effects of flow regulation on lowland riverine fish communities in New South Wales, Australia // Regulated Rivers: Research & Management – 2001. – V.17. – P.369–391. DOI https://doi.org/10.1002/rrr.648
32. Oberdorff, T., Hugueny B., Vigneron T. Is assemblage variability related to environmental variability? An answer for riverine fish // Oikos. – 2001. – V.93. – P.419–428. DOI https://doi.org/10.1034/j.1600-0706.2001.930307.x
2. Biswas S.R., Vogt R.J., Sharma S. Projected compositional shifts and loss of ecosystem services in freshwater fish communities under climate change scenarios// Hydrobiologia. – 2017. V.799. – P.135–149. DOI: 10.1007/s10750-017-3208-1.
3. Strayer D.L., Dudgeon D. Freshwater biodiversity conservation: recent progress and future challenges//Journal North American Benthological Society. - 2010. - V.29 (1). – P.344-358. DOI: 10.1899/08-171.1.
4. Abrahms B., Di Pietro D., Graffis A., Hollander A. Managing biodiversity under climate change: challenges, frameworks, and tools for adaptation// Biodiversity Conservation. – 2017. – V.26. – P.2277–2293. DOI10.1007/s10531-017-1362-4
5. Magurran A.E. Threats to freshwater fishes// Science – 4 September 2016. –Vol.325. – P.1215-1216. DOI: 10.1126/science.1177215.
6. Closs G.P., Angermeier P.L., Darwall W.R.T., Balcombe S.R. Why are freshwater fish so threatened?// Conservation of freshwater Fishes. Eds. Closs G.P., Krkosek M., Olden J.D. – Cambridge: Cambridge University Press, 2016. – P.37-75. ISBN 978-1-107-04011-3
7. Harrison, I., Abell, R., Darwall, W., Thieme, M.L., Tickner, D., Timboe, I. The freshwater biodiversity crisis// Science. 1 December 2018, 362, 6421, 1369. doi:10.1126/science.aav9242.
8. Meyer C., Kreft H., Guralnick R., Jetz W. Global priorities for an effective information basis of biodiversity distributions// Nature communications – 2015. - DOI:10.1038/ncomms9221.
9. Darwall W.R.T., Freyhof J. Lost fishes, who is counting? The extent of the threat to freshwater fish biodiversity// Conservation of freshwater fishes. Eds. Closs G.P., Krkosek M., Olden J.D. – Cambridge University Press, 2016 - pp.3-36. ISBN 978-1-107-04011-3
10. Pelayo‑Villamil P., Guisande C., Manjarrés‑Hernández A., Jiménez L.F., Granado‑Lorencio C., García‑Roselló E., González‑Dacosta J., Heine J., González‑Vila L., Lobo J.M. Completeness of national freshwater fish species inventories around the world// Biodiversity and Conservation – 2018. – V.27 – P. 3807–3817. doi.org/10.1007/s10531-018-1630-y
11. Sapagalieva N.S. Ichthyofauna of the Aksu River of Balkhash Basin// Russian Journal of Biological Invasions – 2015. – V.6, №3. – Р.197-201. DOI: 10.1134/S2075111715030054
12. Мамилов Н.Ш., Беккожаева Д.К., Амирбекова Ф.Т., Мамилов А.Ш., Хабибуллин Ф.Х. Ихтиофауна Джунгарского Алатау// Материалы 4 Международной конференции Биоразнообразие, проблемы экологии Горного Алтая и сопредельных регионов: настоящее, прошлое, будущее. 26-30 сентября 2016 г. – Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2016. – С.127-130.
13. Поляков И.С. В окрестностях Сасыккуля. Живописная Россия. Русская Средняя Азия. Т.10. 1885. – С.413-420.
14. Никольский А.М. О фауне позвоночных животных дна Балхашской котловины // Тр. СПб общества естествоиспытателей, 1887, 1888. Т. XIX.- С.59-188.
15. Берг Л.С. Рыбы Туркестана // Известия Туркестанского отделения Императорского Русского Географического общества. СПб., 1905, т. IV, вып. II. – 261 с.
16. Амиргалиев Н.А., Тимирханов С.Р., Альпейсов Ш.А. Ихтиофауна и экология Алакольской системы озёр. – Алматы: Бастау, 2006. – 368 с. ISBN 9965-413-70-3.
17. Тимирханов С.Р., Аветисян Р.М. Ихтиофауна рек Джунгарского Алатау (Алакольский бассейн) // Труды Алакольского заповедника. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.326-334.
18. https://old2.aikyn.kz/2017/05/23/14202.html
19. Правдин И.Ф. Руководство по изучению рыб. – М.: Пищевая промышленность, 1966. – 376 с.
20. Hill, D., Fasham, M., Tucker, G., Shewry, M., Shaw, P. (Eds.) (2005). Handbook of Biodiversity Methods. Survey, Evaluation and Monitoring. Cambridge University Press. 573 p. ISBN -13 978-0-521-82368-5
21. Portt, C.B., Coker, G.A., Ming, D.L., Randall, R.G. (2006). A review of fish sampling methods commonly used in Canadian freshwater habitats. Canadian Technical Report of Fisheries and Aquatic Sciences. 2604 p. ISSN 0706-6457
22. Богуцкая Н.Г., Насека А.М. Каталог бесчелюстных и рыб пресных и солоноватых вод России с таксономическими комментариями. – М.: Товарищество научных изданий КМК, 2004. – 389 с.
23. Froese, R. and D. Pauly. Editors. 2019. FishBase.World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, version (08/2019).
24. Лакин Г.Ф. Биометрия – М.: Высшая школа, 1990. – 352 с.
25. Бигон М., Харпер Дж., Таунсенд К. Экология. Особи, популяции и сообщества. – М.: Мир, 1989. – Т.2. – 477 с.
26. Magurran A.E., McGill B.J., 2014. Biological Diversity. Frontiers in Measurement and Assessment. – Oxford University Press – 345 p.
27. Соколовский В.Р., Скакун В.А., Аветисян Р.М. Видовой состав и распределение рыб в дельте р. Тентек в 2000-2001 гг. // Труды Алакольского заповедника. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.334-348.
28. Bain M. B., Finn J. T., Booke H. E. Streamflow regulation and fish community structure // Ecology. – 1988. – V.69. – P.382–392. DOI https://doi.org/10.2307/1940436
29. Котегов Б.Г. Особенности видового состава и структуры сообществ рыб малых рек Удмуртской Республики //Экология. – 2007. – №. 4. – С. 274-282.
30. Humphries P., Lake P.S. Fish larvae and the management of regulated rivers // Regulated Rivers: Research & Management - 2000. – V.16. – P.421–432. DOI https://doi.org/10.1002/1099-1646(200009/10)16:5<421::AID-RRR594>3.0.CO;2-4
31. Gehrke, P. C. & J. H. Harris, 2001. Regional-scale effects of flow regulation on lowland riverine fish communities in New South Wales, Australia // Regulated Rivers: Research & Management – 2001. – V.17. – P.369–391. DOI https://doi.org/10.1002/rrr.648
32. Oberdorff, T., Hugueny B., Vigneron T. Is assemblage variability related to environmental variability? An answer for riverine fish // Oikos. – 2001. – V.93. – P.419–428. DOI https://doi.org/10.1034/j.1600-0706.2001.930307.x
Жүктелулер
Как цитировать
Sharakhmetov S. Е. (2021). ШЫНЖЫЛЫ ӨЗЕНІ МЫСАЛЫНДА (АЛАКӨЛ БАССЕЙНІ) ЖОҢҒАР АЛАТАУЫНЫҢ ШАҒЫН ӨЗЕНДЕРІНІҢ ИХТИОФАУНАСЫНЫҢ ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ ЖАҒДАЙЫ. ҚазҰУ Хабаршысы. Биология сериясы, 86(1), 133–143. https://doi.org/10.26577/eb.2021.v86.i1.013
Шығарылым
Бөлім
ЗООЛОГИЯ
