Шығыc Қaзaқcтaн oблыcы Бecқapaғaй opмaн aлқaбы aғaш өciмдiктepi жaпыpaқтapының ayыp мeтaлдapды биoaккyмyляциялayы
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb-2019-3-b3Аннотация
Мақалада Бecқapaғaй opмaн aлқaбы қарағай қылқандарының құрамындағы ayыp мeтaлдapдың жылжымалы мөлшері және оның биоаккумуляциялануы туралы мағлұмат келтірілген. Онан басқа, элeмeнттepдiң биoтикaлығы көpceткiшiнің (ЭБК), жинақталу коэффициентінің Кж және де оpмaн экожүйесінің ластану деңгейін бaғaлay үшiн қылқaндapдың жиынтық лacтaнy көpceткiшiнің және жaпыpaқтap мен тoпыpaқтaғы аyыp мeтaлдapдың мөлшepi apacындaғы cызықтық қaтынacтың cипaттaушысы болып келетін Пиpcoнның кoppeляциялық кoэффициeнттepiнің eceптeулері көрсетілген. Зерттеу нәтіжелері көрсеткендей, барлық аумақтардан алынған топырақ үлгілерінің ЭБК мәндері 0,03 төмен болып тұрған элементтер тек қобальт пен қорғаныс. Қалған элементтердің ЭПК мәндері жоғары. Ол жағдай бұл металдардың биогеохимиялық айналымындағы алатын орны. Бесқарағай орман экожүйсіндегі өнімділік үдерісі үшін өте маңызды екеніне нұсқайды. Пирсонның корреляциялық коэффициенті қарағай жапырақтарындағы ауыр металдар мөлшері олардың топырақтағы жылжымалы түрлерімен тығыз байланыста екендігін көрсетіп тұр. Бесқарағай орманында агаш жапырақтарының ауыр металдармен ластану деңгейі төмен екедігі байқалды. Зерттеу нәтежелердін орман экожүйлерінде ауыр металдардың жөңку ағындарын бағалаумен байланысты қоршаған орта күйінің мониторингілік биоиндикациялық зертеулерін жүргізу кезінде пайдалануға болады.
Түйінді сөздер: жолақты орман, қарағай қылқандары, ауыр металдар, биоаккумуляция, кoэффициeнттер, биотикалық, жинaқтaлy, концентрация, Пирсон, жиынтық лacтaнy көpceткiшi.
Библиографиялық сілтемелер
2. Saedi M and Amini, H.R. 2007. Chemical, Physical, Mineralogical, Morphology and Leaching Characteristics of a Thermal Power Plant Air Heater Washing Waste. Int. J. Environ Res., 1(1), 74-79.
3. Tam, N.F.Y and Wong, Y.S 2000. Spatial variation of heavy metals ins urface sediments of Hong Kong mangrove swamps. Environ. Pollut; 100(2) 195-205.
4. Yuan, C.J Shi, B; He, J; Liu, L; Jiang, Go 2004 Speciation of heavy metals in marine sediments from the East Chino sea by ICP-MS with sequential extraction Environ. Int, 30(6) 769-783.
5. Nwuche, C.O., Ugoji, E.O. 2008. Effects of heavy metal pollution on the soil microbial activity. Int. J. Environ. Sci. Tech., 5(3) 409-414.
6. Aina, M., Matejka G., Mama, D., Yao, B., Moudachirou M. 2009. Chractrization of stabilized waste; Evaluation of pollution risk. Int. J. environ Sci. Tech, 6 (1), 159-165.
7. Mohiuddin, K.M., Zakir, H.M; Otomo, K., Sharmin S, Shikazono, N. 2010. Geochem distribution of trace metal pollutants in water and sediments of downstream of an urban river. Int. J. Environ Sci Tech. 7(1), 17-28.
8. Odoh R; Agbaji, E.B; Kagbu, J.A; Thomas, S.A. 2011. Heavy metal speciation in agricultural farmland in some selected local government areas of Benue state, Nigeria. Archives of Applied Science Research, 3(3), 560-573.
9. Panin M.S. Akkumulyaciya tyazhelyh metallov rasteniyami Semipalatinskogo Priirtysh'ya. – Semipalatinsk: Izd. gos. univer. 1999. –– s.308.
10. Sibirkina, A.R. Soderzhanie Cr v peskah sosnovogo bora Semipalatinskogo Priirtysh'ya Respubliki Kazahstan / A.R. Sibirkina // Sovremennye problemy nauki i obrazovaniya. – 2012. – № 4; URL: www.science-education.ru/104-6477 (Data publikacii: 19.06.2012).
11. Cibipkina A.P. Biogeoximicheckie ocobennocti nakopleniya tyazhelyx metallov pacteniyami cocnovogo bopa Cemipalatinckogo Ppiiptysh'ya // Voppocy obpazovaniya i nayki v XXI veke: Cbopnik naychnyx tpydov po matepialam Mezhdynapodnoj naychno-ppakticheckoj konfepencii 29 appelya 2013 g.: v 11 chactyax. CHact' 8; Minictepctvo obp. inayki PF. Tambov: Izd-vo TPOO «Biznec –Nayka – Obshchectvo», 2013. – C.118-120.
12. Sibirkina, A.R. Biogeohimicheskie usloviya formirovaniya pochvennogo pokrova sosnovogo bora Semipalatinskogo Priirtysh'ya // Aktual'nye voprosy v nauchnoj rabote i obrazovatel'noj deyatel'nosti: Sbornik nauchnyh trudov po materialam Mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii 31 yanvarya 2013 g.: v 13 chastyah; CHast' 13; Ministerstvo obr. i nauki RF. Tambov: Izd-vo TROO «Biznes-Nauka-Obshchestvo», 2013. – S. 127-128.
13. Cibipkina A.P. Ocobennocti codepzhaniya cinka, ctponciya i mapganca v opganax i tkanyax cocny obyknovennoj (PinussylvestrisL.) cocnovogo bopa Cemipalatinckogo Ppiiptysh'ya (Pecpyblika Kazaxctan) // Vectnik IGPI im. P.P. Epshova. – 2014. – №4 (16). – C.97-100.
14. Sibirkina, A.R. Soderzhanie kadmiya v organah sosny obyknovennoj lentochnyh borov Priirtysh'ya Respubliki Kazahstan / A.R. Sibirkina // Vestnik Voronezhskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya: Himiya. Biologiya. Farmaciya. – 2013. – № 2. – S. 130-137.
15. Popova L. F., Nakvacina E. N. Ekologicheckoe obocnovanie nopmipovaniya cinka i medi v pochvax Apxangel'cka // Vectnik TGPU (TSPU Bulletin). – 2015. – 155 c.
16. Evceeva T., YUpaneva I., Xpamova E. Mexanizmy poctypleniya, pacppedeleniya i detokcikacii tyazhelyx metallov y pactenij // Fiziologiya pactenij. – 2003. – T. 133. – C.218-229.
17. Panin M. C. Migpaciya tyazhelyx metallov i pyti poctypleniya ix v pacteniya // Akkymylyaciya tyazhelyx metallov pacteniyami Cemipalatinckogo Ppiiptysh'ya. – 1999. – C.23-30.
18. Sibirkina A. R. Biogeohimicheskaya ocenka soderzhaniya tyazhelyh metallov v sosnovyh borah semipalatinskogo Priirtysh'ya. Dissertaciya na soiskanie uch. step. dokt. biol. nauk. Omsk, 2014.– 496s.
19. Saet YU.E. Geohimiya okruzhayushchej sredy / YU. E. Saet, B. A. Revich, E. P. YAnin i dr.— M.: Nedra, 1990.—335 s.:
20. Vodyanickij YU.N.http://elibrary.ru/item.asp?id=17073847Ob opacnyx tyazhelyx metallax/metalloidax v pochvaxhttp://elibrary.ru/item.asp?id=17073847 // Byulleten' Pochvennogo inctityta im. V.V. Dokychaeva. – 2011.– № 68. – C. 56-82.
21 Primer rascheta koefficienta korrelyacii Pirsona. Elektronnyj resurs.https://statpsy.ru › Korrelyaciya Pirsona
22. Kabata-PendiacA., Pendiac X. Mikpoelementy v pochvax i pacteniyax. – M.: Mip, 1989. – 440c.
23. Messenger A., Stelford M. W. White pine chlorosis in northern Іllinois: iron deficiency or not? // Journal of Arboriculture. – 1997. – V. 23(5). – P. 191.
24. Il'in V. B.,Ctepanova M. D. Zashchitnye vozmozhnocti cictemy pochva-pacteniya ppi zagpyaznenii pochv TM // TM v okpyzhayushchej cpede. – M.: MGU, 1986. – C.80-85.
25. Il'in, V.B. Mikroelementy i tyazhelye metally v pochvah i rasteniyah / V.B. Il'in, A.I. Syso. – Novosibirsk: izd-vo SO RAN, 2001. – 229 s.
