Қазақстандық терек будандарын көбейту әдістері
DOI:
https://doi.org/10.26577//eb.2020.v82.i1.05Аннотация
Mикроклондап көбейту арқылы контейнерге көшіріп өсіру үйлесімділігі орман шаруашылығы саласын терек будандары көшеттерімен тез арада қамтамасыз етуді жылдамдатады. Зерттеу объектілеріне Қазақстанда сұрыптау арқылы шығарылған теректің “Казахстанский”, “1967”, “Превосходный”, “39/64”, “1/86” будандары алынды. In vitro жағдайында терек будандарының залалсыздандырылған өсімдіктерін алу үшін алдымен сабынды сумен 10 минут жуылғаннан кейін «Белизна» (1:1) ағартқышымен 10 минут, 70% этил спиртімен 5 минут және 0,1% (HgCl2) хлорлы сынап ерітіндісімен 5 минут өңделгеннен кейін 3 рет қайтара залалсыздандырылып дистилденген сумен жуылуы аса тиімді болды. Микроклондау кезінде болатын жасырын инфекциялық микрофлора арнайы VISS ортасының көмегімен тексерілді. Экспланттарын көбейтуге Мурасиге, Скуг қоректік ортасының оңтайлы нұсқасының құрамы болып: В1 витаминін – 0,5 мг/л, БАП цитокининін – 0,1 мг/л, гиберелл қышқылын (ГК) – 0,02 мг/л және сахарозаның орнына глюкозаны 20 г/л қолдану аса ұтымдылығымен байқалып, терек будандары сабақтарының ерекше жақсы дамып, жайқалып өсуімен ерекшеленді. Ал терек сабақтарының қарқынды тамырлануы 0,2 мг/л нафтил сірке қышқылы (НСҚ) қосылған Woody Plant Medium қоректік ортасында байқалды. Барлық терек будандарының тамырлану көрсеткіші 95% құрады. Тамырланған өркендерді in vivo жағдайына ауыстыру, яғни топыраққа ауыстыру кезінде жоғары өнгіштігіне 10 % құм, 40 % торф, 50 % қара топырақ қосылған субстрат қолайлы болды.
Түйін сөздер: терек, микроклондап көбейту, бұтақтар, будандар, in vitro, in vivo жағдайына енгізу, эксплант.
Библиографиялық сілтемелер
2 Vasiliev P.V. Forest and wood in the future. – M. – (1973). – P. 16
3 Bukshtynov A.D., Groshev B.I., Krylov G.V. Forests: (Nature of the world). – M. – (1981). – P. 316
4 Вele I. World-wide experience with the introduction of intensive methods of fast- growing tree species – poplar. – Prague –(1968). – P. 82
5 Sekawin M. Priznati Klonovi topola u Italigi.– Topola, 1974, g. 28, br. 100-101, s. 17-19
6 Bogdanov P.L. Poplars and their culture. – М. – (1965). – P. 104
7 Veresin M.M. New hybrid poplar for forestry and landscaping. – Lesohoz. Information. – (1974). – №6. – P. 14-15
8 Konovalov N.A. Ural pyramidal poplars. Sverdlovsk. – (1959). – P. 22
9 Mashkina O.S. Genetic-selective improvement of poplar [Text] / Mashkina O.S, Isakov Y.N // Forest science. – (2002). – №3. – P. 68-73
10 Hibrīdapšu (Populus tremuloides x Populus tremula) klonu salīdzināšana un atlase [Теxt] / M. Zeps [et al.] // Mezzinatne. – (2009). – № 18 (51). – Pp. 19-34.
11 Tsarev A.P. Variety science of poplar. Voronezh: VSU Publishing House. – (1985). – P.152
12 Comparison and selection of hybrid aspen (Populus tremuloides x Populus tremula) clones [Теxt] / M. Zeps [et al.] // Mezzinatne. – (2009). – №18 (51). –P. 19-34
13 Besshetnov P.P. Principles of selection of poplars by hybridization / Abstract. Doct. Dis. Alma-Ata. (1969)
14 Shabanova E. A., Mashkina O. S. Microclonal inflorescence of economically valuable poplar types. Forest Genetics and Breeding. – (2015). №4. – Р. 74-81
15 Yasodha R. Micropropagation for quality propagule production in plantation forestry [Теxt] / R. Yasodha, R. Sumathi, K. Gurumuthi // Indian J Biotechnol. – (2004). – Vol. 3. – Р. 159-170
16 Innovational Mechanisms of Biotechnologies Support in Forest Sector for Providing Economic Security of the State Asian Social Science [Теxt] / S. S. Morkovina, M. V. Drapalyuk, P. M. Evlakov, N. A. Safonova // Asian Social Science. – (2015). – Vol. 11. – №. 20. – Р. 41-48.
17 Zhigunov, A. V. Application of biotechnology in the forestry of Russia [Text] / A. V. Zhigunov // Forest Journal. – (2013). – № 2. – P. 27-35
18 Shabunin D. A. Research on the microclonal propagation of forest species at the St. Petersburg Forestry Research Institute [Text] / D. A. Shabunin // Transactions of the St. Petersburg Forestry Research Institute. – (2014). – №2 – P. 32-36
19 Shestibratov K. A. Forest biotechnology: methods, technologies, prospects [Text] / K. A. Shestibratov, V. G. Lebedev, A. I. Miroshnikov // Biotechnology. – (2008). – №5 – P. 3-27
20 Hasnain S. Tissue culture in forestry: economic and genetic potencial [Теxt] / Hasnain S., Cheliak W. // The forestry chroniclе. – (1986). – Vol. 62. – №4. – Р. 219-225
21 Wollenweber E., Asarawa U., Scnillo D. A novel caffeic acid derivatives and other constituents of Populus buds excretion and propolis (bee-glue) // Z. Naturforschung. (1987). V. 42, №9/10. P. 1030–1034.
22 Reed B.M., Wada S., DeNoma J., Niedz R.P. Improving in vitro mineral nutrition for diverse pear germplasm // In vitro Cell. Dev. Biol. Plant. – (2013). – V. 49 – P. 343-355
23 Viss P.R., Brooks E.M., Driver J.A.A simplified method for the control of bacterial contamination in woody plant tissue culture // In Vitro Cell. Dev. Biol. – (1991). – V. 27. – P. 42
24 Turdiyev Т.Т., Sеrаj N.A., Mukhitdinova Z.R., Kovalchuk I.Y. Optimization of poplar (POPULUS L.) micropropagation conditions. Research, results. No. 3 (75).( 2017). – S.122-127
25 Utility мodel patent №3104 dated 25. 08. (2018). Kazakhstan. Nutrient medium for michroclonal reproduction of poplar, apple, pear / Turdiyev Т.Т., Kovalchuk I.Y., Kabylbekova B.Zh., Frolov S.N., Mukhitdinova Z.R.
26 Kalinin F.L., Sarnatskaya V.V., Polishchuk V.E. Methods of tissue culture in the physiology and biochemistry of plants, Kiev. Science Dumka, (1980)
27 Kalinin F.L., Kushnir G.P., Sarnatskaya V.V. Technology of microclonal propagation of plants, Kiev. Science Dumka, (1992)
28 Chalupa V. // Plant tissue and cell culture application to crop improvement. – Prague: Czech. Acad. Sci. – (1984). – P. 545-546
