Ақтөбе облысындағы сирек түр Anthemis trotzkiana Claus популяциялары кездесетін өсімдіктер қауымдарының флоралық құрамы

Авторлар

  • K. S. Izbastina әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.
  • M. S. Kurmanbayeva әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.
  • A. A. Bazargaliyeva Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті, Қазақстан, Ақтөбе қ.
  • N. S. Yerezhepova әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.
  • A. R. Aldibekova әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

DOI:

https://doi.org/10.26577/eb-2018-1-1311
        293 209

Кілттік сөздер:

Anthemis trotzkiana Claus, популяция

Аннотация

Сирек кездесетін, эндем және жойылып бара жатқан өсімдіктерді сақтау аса өзекті мәселелердің бірі. Жұмыстың негізгі мақсаты Ақтөбе облысында сирек кездесетін түр Anthemis trotzkiana Claus (Asteraceae) популяцияларын зерттеу болып табылады. Жұмыста Ақтөбе облысындағы Anthemis trotzkiana Claus популяцияларының қазіргі жағдайына баға берілді. Облыс аумағында Anthemis trotzkiana Claus өсімдігінің 3 популяциясының (Ақшатау, Бестау, Ишқарағантау) географиялық орны айқындалып, осы 3 популяция деңгейінде 9 ценопопуляцияға сипаттама берілді. Өсімдіктер қауымдарының флоралық құрамының толық тізімі келтіріліп, 18 тұқымдас, 36 туысқа жататын 40 түр анықталды. Бірінші популяция аумағынан 12 тұқымдастың 19 туысына жататын 20 түр және екінші популяция аумағынан 12 тұқымдастың 18 туысын құрайтын 19 түр анықталды. Үшінші популяция табылған учаскенің флоралық құрамынан 13 тұқымдастың 19 туысының 21 түрі табылды. 8 түр (Allium globosum Bieb. ex Redoute., Gypsophila diffusa Fisch. & C.A.Mey. ex Rupr., Zygophyllum macropterum C. A. Mey. = Z. pinnatum, Trinia hispida Hoffm., Linaria cretacea Fisch. ex Spreng., Anthemis trotzkiana Claus, Artemisia salsoloides Willd., Centaurea sibirica L.) үш популяция аумағында да кездеседі. Зерттелген аймақтарда Asteraceae тұқымдасының түрлері доминант болып табылады. Алғаш рет бірінші популяция (Ақшатау) территориясынан Limonium cretaceum Tscherkasova өсімдігінің және үшінші популяция территориясынан (Ишқарғантау) Pimpinella titanophila Woronow. = P. tragium өсімдігінің географиялық орны анықталды. Аталған өсімдіктер Ақтөбе облысының флоралық құрамында бұрын тіркелмеген.

Библиографиялық сілтемелер

1. Kruess A. & T. Tscharntke. Contrasting responses of plant and insect diversity to variation in grazing intensity // Biological Conservation. – 2002. – №106. – P. 293 –302.
2. Austin M. P. Spatial prediction of species distribution: an interface between ecological theory and statistical modelling // Ecological Modelling. – 2002. –№157.–P. 101 –118.
3. Herbert Behrstock. National strategy and action plan on conservation and sustainable use of biological diversity in the republic of Kazakhstan // Ministry of natural resources and protection of environment of the republic of Kazakhstan, Kokshetau. – 1999. –P. 3 – 4.
4. AbugalievaS., A. Ivaschenko, M. Ishmuratova, Y. Kotukhov, A. Danilova, A. Myrzagalieva, P. Veselova, G. Kudabayeva, G. Sitpayeva, A. Imanbayeva, G. Sakauova, A. Kakimzhanova, Y. Turuspekov. Collection and evaluation of endemic and rare species of flora in Kazakhstan // Plant Genetics, Genomics, Bioinformatics and Biotechnology", Almaty, Kazakhstan. – 2017. – ISBN 978-601-80631-2-1. – P. 9.
5. Begenov Almahan, Mukhitdinov Nashtay, Ametov Aabibulla, Nazarbekova Saltanat, Kuatbayev Ashat, Tynybekov Bekzat, Abidkulova Karime and Ydyrys Alibek. Assessment of the Current Status of Populations of Kazakh Rare Plants (Berberis iliensis M. Pop.) // World Applied Sciences Journal. – 2014. – DOI: 10.5829/idosi.wasj.2014.30.01.14010. – №30 (1). – P. 105–109.
6. Mukhitdinov N.M., Karasholakova L.N., Kurmanbayeva M. S. The number and the age structure of rare endemic species cenopopulation Lonicera Iliensis Pojark. // 2014. – P. 459 – 463.
7. Almerekova Shyryn, Mukhitdinova Zinat, Ydyrys Alibek. The effect of cryopreservation on seed germination of the endangered, rare, endemic and medicinal plant Ferula iliensisKrasn. ex Korov. // JOURNAL OF BIOTECHNOLOGY. –2016. – vol. 231. – P. S40 –S40.22. 23.
8. Dyuskalieva G.O., Kurmanbayeva M.S., Kalieva A.N., Almerekova S.H., Kairova M.Z. Anatomic - morphological and biochemical characteristics of Patriniaintermedia (Horn.) Roem. et Shult in conditions of the South-East of Kazakhstan // World Applied Sciences Journal. – 2014. –vol. 29. – P. 1473 – 1483.
9. Akhmetova A., Mukhitdinov N., Ydyrys A.Anatomical indicators of the leaf structure of Ferula iliensis, growing in the eastern part of Zailiyskiyalatau (big boguty mountains) // Pakistan Journal of Botany. – 2015. – vol. 47. – P. 511–515.
10. Ryabushkina N., Gemedjieva N., Kobaisy M., Charles L. Cantrell. Brief Review of Kazakhstan Flora and Use of its Wild Species // The Asian and Australasian Journal of Plant Science and Biotechnology. – 2008. – P. 64 – 71.
11. Kobaisy M., Tellez MR., Schrader KK., Wedege DE., Sitpaeva GT., Gemedjieva NG., Mukanova GS., Mamonov LK. Phytotoxic, antialgal, and antifungal activity of constituents from selected plants of Kazakhstan // American Chemical Society. – 2006. – P. 142–151.
12. Loveland T.R., B.C. Reed, J.F. Brown, D.O. Ohlen, Z. Zhu, L. Yang & J. Merchant. Development of a global land-cover characteristics database and IGBP DISCover from 1 km AVHRR data // International Journal of Remote Sensing. – 2000. – №21. – P. 1303 – 1330.
13. Yunusbaev U.B., L.B. Musina & Y.T. Suyundukov. Dynamics of steppe vegetation under the effect of grazing by different farm animals // Russian Journal of Ecology. – 2003. – №34. – P. 43 – 46.
14. РамазановС.К. Батыс Қазақстан облысының дала телімдері, оларды қорғаудың мәселелері мен перспективалары (Орал маңы үстірті мысалында) // Орал-Уральск. – 2017. –Б. 5–12.
15. Айпеисова С.А. Флористические комплексы Актюбинского флористического округа. – Актобе, 2016. –160с.
16. Дарбаева Т.Е. Парциальные флоры меловых возвышенностей северо-западного Казахстана. – Уральск : ЗКГУ, 2006. – 184с.
17. Сергеева А.М., Әбенов А.Ж., Мамедова А.М.,Сүлейменова Г.Ж., Досмуратов Ф.С. Ақтөбе облысының табиғи тарихи-мәдени мұралары: қорғау және тиімді пайдалану // Астана. –2016. –208б
18. Айпеисова С.А. Анализ жизненных форм растений флористических комплексов Актюбинского флористического округа. // Acta Biologica Sibirica. - 2017. - SSN 2412-1908. – vol. 3(1). – P. 46 –51.
19. Байтулин И.О., Айпеисова С.А. О дикорастущих лекарственных растениях Актюбинского флористического округа. // Алматы НАН РК. – 2010. – C. 9–15.
20. Ivachenko AA., GrudzinskayaL M., Gemedzhievo N G., Teixeirada Silva JA., RyabushkinaNA. Genetic resources of Kazakhstan flora: Experience, basic targets and methods for conservation of flowering plants // Global Science Books. – 2006. – P. 583 – 588.
21. Chenregani A., Mahanfar N. Achene Micro-morphology of Anthemis (Asteraceae) and its Allies in Iran with Emphasis on Systematics // International Journal of Agriculture & Biology. – 2007. – P. 486-488.
22. Nicholas J., Turland. Anthemis samariensis (Asteraceae, Anthemideae), a new species from the mountains of W Kriti (Greece) // Willdenowia. – 2008. – P. 61- 69.
23. Айпеисова С.А. Редкие и исчезающие растения Актюбинской области. – Актобе, 2011. – 114 -115 с.
24. Дарбаева Т. Е. Редкие и эндемичные реликтовые сообщества на меловых останцах подуральского плато в пределах Западно - Казахстанской области // Санкт-Петербург. – 2011. –Том 1. – С. 64– 65.
25. Красная книга Казахстана. – под ред. И.О. Байтулин. 2-е изд., перераб. и доп.: – Астана: ТОО «ArtPrintXXI», 2014. – Т.2. – 317 с.
26. Флора Казахстана. – Алма-Ата: АН Каз ССР, 1961. - Т.9. –с. 5.
27. Полевая геоботаника. – М.Л.: Изд-во АН СССР. – 1976. – Т.5. – 320 с.
28. Быков Б.А. Геоботаника. - Алма-Ата, 1978. – 288 c.
29. Иллюстрированный определитель растений Казахстана. – Алма–Ата, 1969. – Т. 1–2.
30. Черепанов С.К. Сосудистые растения России и сопредельных государств. – СП б., 1995. – 990
31. Абдулина С.А. Список сосудистых растений Казахстана. – Алматы, 1999. – 187 с.
32. Арыстангалиев С.А. Қазақстан өсімдіктерінің қазақша орысша-латынша атаулар сөздігі. - Алматы: «Сөздік-Словарь». – 2002. – 288 б.
33. Айпеисова С.А. Конспект флоры Актюбинского флористического округа. - Актобе, 2012. –v 42 с.
34. Определитель растений Средней Азии. – Ташкент. –Т.10 – 1993. – 692с.
References

1. Abdulina S.A. (1999) Spisok sosudistyh rastenij Kazahstana [List of vascular plants of Kazakhstan]. Almaty, pp. 187.
2. Ajpeisova S.A. (2017) Analizzhiz nennyh form rastenij floristicheskih kompleksov Aktyubinskogo floristicheskogo okruga [Analysis of plant life forms of floristic complexes of the Aktyubinsk floristic district]. Acta Biologica Sibirica, SSN 2412- 1908, Vol. 3(1), pp. 46 –51.
3. Ajpeisova S.A. (2012) Konspekt flory Aktyubinskogo floristicheskogo okruga [Abstract of the flora of the Aktobe floristic district]. Aktobe, pp. 42.
4. Ajpeisova S.A. (2011) Redkie i ischezayushchier asteniya Aktyubinskoj oblasti [Rare and endangered plants of the Aktyubinsk region]. Aktobe, pp. 55-56.
5. Ajpeisova S.A. (2016) Floristicheskie kompleksy Aktyubinskogo floristicheskogo okruga [Floral complexes of Aktobe floristic district]. Aktobe, pp. 160.
6. Arystangaliev S.A. (2002) Кazaкstan оsіmdіkterіnіn kazaksha oryssha - latynsha ataular sozdіgі [Kazakh-Russian-Latin dictionary of plant names in Kazakhstan]. Almaty: «Sozdіk-Slovar'», pp. 288.
7. Bajtulin I.O., Ajpeisova S.A. (2010) O dikorastushch ihekarstvennyh rasteniyah Aktyubinskogo floristicheskogo okruga [On wild medicinal plants of Aktobe floristic district]. (Almaty, NAN RK) ,. pp. 9 –15.
8. Bykov B.A. (1978) Geobotanika [Geobotany]. Alma-Ata, pp. 288.
9. DarbaevaT. E. (2011) Redkie i ehndemic hnyereliktovye soobshchestva na melovyh ostancah podural'skogo plato v predelah Zapadno – Kazahstanskoj oblasti [Rare and endemic relict communities on the Cretaceous remnants of the Podral plateau within the Western Kazakhstan region]. Sankt - Peterburg, Vol. 1, pp. 64 – 65.
10. Darbaeva T.E. (2006) Parcial'nye flory melovyh vozvyshennostej severo - zapadnogo Kazahstana [Partial flora of the Cretaceous uplands of northwestern Kazakhstan]. Ural'sk : ZKGU, pp.184.
11. Illyustrirovannyj opredelitel' rastenij Kazahstana [Illustrated determinant of plants in Kazakhstan]. (1969) Alma-Ata, vol. 1-2.
12. Krasnaja kniga Kazahstana [Red List of Kazakhstan]. (2014) vol. 2, Astana: Art Print XXI, pp. 317.
13. Opredelitel' rastenij Srednej Azii [The determinant of plants of Central Asia]. Tashkent, (1993) vol.10, pp. 692.
14. Polevaya geobotanika [Field geobotany]. (1976)M.L.: Izd-vo AN SSSR, vol. 5, pp. 320.
15. Ramazanov S.K. (2017) Batys Kazakstan oblysynyn dala telіmderі, olardy korgaudyn maselelerі men perspektivalary (Oral many ustіrtіmy salynda) [Steppes of the West Kazakhstan region, problems and prospects of their protection (by the example of the Ural plateau)].Oral-Ural'sk, pp. 5–12.
16. Sergeeva A.M., Abenov A. Zh., Mamedova A.M., Sүlejmenova G. Zh., Dosmuratov F.S. (2016) Aktobe oblysynyn tabigitarihi – madeni muralary: korgau zhane tiіmdі pajdalanu [Natural and historical heritage of the Aktyubinsk region: protection and effective use] Astana, pp. 208.
17. Bajtenov M. B., ed. N.V. Pavlov (1961) Flora Kazakhstana [Flora of Kazakhstan]. Alma-Ata vol. 9, pp. 5.
18. Cherepanov S.K. (1995) Sosudistye rasteniya Rossii i sopredel'nyhgosudarstv [Vascular plants of Russia and neighboring countries]. SPb., pp. 990.
19. Abugalieva S., IvaschenkoA., Ishmuratova M.,. Kotukhov Y, Danilova A., Myrzagalieva A, Veselova P., Kudabayeva G., Sitpayeva G., Imanbayeva A., Sakauova G., Kakimzhanova A., Turuspekov Y.,“Collection and evaluation of endemic and rare species of flora in Kazakhstan,”Plant Genetics, Genomics, Bioinformatics and Biotechnology", Almaty, Kazakhstan (2017): 9, ISBN 978 - 601-80631-2-1.
20. Akhmetova A., Mukhitdinov N., Ydyrys A.,“Anatomical indicators of the leaf structure of Ferula iliensis, growing in the eastern part of Zailiyskiyalatau (big boguty mountains),”Pakistan Journal of Botany 47 (2015): 511– 515.
21. Almerekova S., Mukhitdinova Z., Ydyrys A. “The effect of cryopreservation on seed germination of the endangered, rare, endemic and medicinal plant Ferula iliensis Krasn. ex Korov.” Journal of Biotechnology 231 (2016): S40 – S40.
22. Austin M.P.,“Spatial prediction of species distribution: an interface between ecological theory and statistical modelling,”Ecological Modelling157 (2002):101 – 118.
23. Begenov A., Mukhitdinov N., Ametov A., Nazarbekova S., Kuatbayev A., Tynybekov B., Abidkulova K. and Ydyrys A.,“Assessment of the Current Status of Populations of Kazakh Rare Plants (Berberisiliensis M. Pop.),” World Applied Sciences Journal 30(1) (2014): 105 – 109.
24. Chenregani A., Mahanfar N., “Achene Micromorphology of Anthemis (Asteraceae) and its Allies in Iran with Emphasis on Systematics,”International Journal of Agriculture &Biology (2007): 486-488.
25. Dyuskalieva G.O., Kurmanbayeva M.S., Kalieva A.N., Almerekova SH., Kairova M.Z., “Anatomic-morphological and biochemical characteristics of Patriniaintermedia (Horn.) Roem. et Shult in conditions of the South-East of Kazakhstan,”World Applied Sciences Journal 29 (2014): 1473 – 1483.
26. Behrstock H., “National strategy and action plan on conservation and sustainable use of biological diversity in the republic of Kazakhstan,”Ministry of natural resources and protection of environment of the republic of Kazakhstan, Kokshetau (1999): 3 – 4.
27. Ivachenko A.A., Grudzinskaya L.M., Gemedzhievo N.G., Teixeira da Silva J.A., Ryabushkina N.A.,“Genetic resources of Kazakhstan flora: Experience, basic targets and methods for conservation of flowering plants”Global Science Books (2006): 583 – 588.
28. Kobaisy M., Tellez M.R., Schrader K.K., Wedege D.E., Sitpaeva G.T., Gemedjieva N.G., Mukanova G.S., Mamonov L.K. “Phytotoxic, antialgal, and antifungal activity of constituents from selected plants of Kazakhstan,”American Chemical Society (2006): 142 – 151.
29. Kruess A. & Tscharntke T. (2002) “Contrasting responses of plant and insect diversity to variation in grazing intensity,”Biological Conservation 106: 293 – 302.
30. Loveland T.R., B.C. Reed, J.F. Brown, D.O. Ohlen, Z. Zhu, L. Yang & J. Merchant.,“Development of a global land-cover characteristics database and IGBP DISCover from 1 km AVHRR data,”International Journal of Remote Sensing 21(2000): 1303 – 1330.
31. Mukhitdinov N.M., Karasholakova L.N., Kurmanbayeva M. S., “The number and the age structure of rare endemic species cenopopulation LoniceraIliensis Pojark,” (2014): 459 – 463.
32. Nicholas J., Turland., “Anthemis samariensis (Asteraceae, Anthemideae), a new species from the mountains of W Kriti (Greece),”Willdenowia (2008): 61- 69.
33. Ryabushkina N., Gemedjieva N., Kobaisy M., Charles L., “Cantrell. Brief Review of Kazakhstan Flora and Use of its Wild Species,”The Asian and Australasian Journal of Plant Science and Biotechnology (2008): 64 – 71.
34. Yunusbaev U.B., Musina L.B. & Suyundukov Y.T. (2003) “Dynamics of steppe vegetation under the effect of grazing by different farm animals” Russian Journal of Ecology 34: 43 – 46.

Жүктелулер

Как цитировать

Izbastina, K. S., Kurmanbayeva, M. S., Bazargaliyeva, A. A., Yerezhepova, N. S., & Aldibekova, A. R. (2018). Ақтөбе облысындағы сирек түр Anthemis trotzkiana Claus популяциялары кездесетін өсімдіктер қауымдарының флоралық құрамы. ҚазҰУ Хабаршысы. Биология сериясы, 74(1), 4–19. https://doi.org/10.26577/eb-2018-1-1311

Статті цього автора (авторів), які найбільше читають