ЛАНЪЯ ВИРУСЫНЫҢ (LAYV) ПАТОГЕНЕЗ МЕХАНИЗМДЕРІ: ГЕНОМНЫҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ, ИЕСІНІҢ ЖАСУШАСЫН ЖҰҚТЫРУ ЖӘНЕ ИММУНДЫҚ ЖҮЙЕДЕН ЖАСЫРЫНУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/bb2025103213Кілттік сөздер:
Ланъя хенипавирусы (LayV), вирустық патогенез, геномдық құрылым, иесінің жасушасын жұқтыру, иммундық жауаптан жалтару, жаңа зоонозды вирустар.Аннотация
Ланъя хенипавирусы (LayV) – Paramyxoviridae тұқымдасына жататын, Henipavirus тегіне кіретін, Nipah және Hendra вирустарымен филогенетикалық жағынан туыстас жаңа зоонозды патоген. Алғаш рет 2018 жылы Қытайдың шығыс бөлігінде анықталған бұл вирус өзінің геномдық құрылымы, ықтимал жануарлық резервуары және адам денсаулығына төндіретін қауіпі тұрғысынан ғылыми қауымдастықтың назарын аударды. Бұл шолу LayV вирусының патогенезіне, атап айтқанда оның геномдық құрылымына, иесінің жасушасын жұқтыру механизмдеріне және иммундық жүйеден жалтару стратегияларына арналған. Шолудың мақсаты – LayV туралы қазіргі таңдағы молекулалық және вирологиялық білімді жүйелеу, геномның қызмет ету ерекшеліктерін, жасушаға ену жолдарын және иммундық жауапқа ықтимал әсерін сипаттау. Салыстырмалы геномдық зерттеулерге, гликопротеиндердің жасушаға жабысу және мембранамен қосылу процесіндегі рөліне, сондай-ақ басқа хенипавирустармен салыстыра отырып, болжамды иммундық жалтару механизмдеріне ерекше назар аударылады. Негізгі қорытындылар LayV вирусының 6 геннен тұратын РНҚ геномына ие екенін, басқа хенипавирустарға ұқсас репликация үлгісін көрсететінін және иесінің туа біткен иммундық жауабын тежеуге қабілетті болуы мүмкін екенін көрсетеді. Дегенмен, вирустың жасушалық рецепторларын анықтау және берілу жолдарын нақтылау бағытында бірқатар белгісіздіктер әлі де сақталып отыр. Бұл шолу жаңа вирустық патогенез саласына өз үлесін қосып, «Бір Денсаулық» тұжырымдамасы аясында эпидемиологиялық бақылау, вирусқа қарсы шаралар мен дайындық жоспарларын әзірлеуге негіз қалайды.
