БАЯНАУЫЛ ҰЛТТЫҚ ПАРКІ ТЕРРИТОРИЯСЫНДАҒЫ ҚАРАҒАЙДЫҢ ДЕНДРОХРОНОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛДАУЫ

Аннотация

Ағаштардың радиалды өсуі – олардың өмір бойы күйінің өзгеруін бақылауға және климаттық факторларды ескеруге мүмкіндік беретін күрделі көрсеткіш. Шотландиялық қарағайдың (Pinus sylvestris L.) дендрохронологиялық зерттеулері климат пен өсу арасындағы байланыстар, сондай-ақ өңірлік ерекшеліктер туралы маңызды мәліметтер береді. Солтүстік-Шығыс Қазақстанның орманды даласының құрғақ жағдайында радиалды өсу мен негізгі климаттық айнымалылар (ауа температурасы мен жауын-шашын) арасындағы байланыстардың талдауы жүргізілді. Жылдық сақиналардың өлшеу үшін LINTAB VI құралы қолданылды. Әр сақинаның күнтізбелік жылы Cross Dating әдісімен TsapWin компьютерлік бағдарламасы арқылы анықталды. Кросс-танысу дәлдігі COFEHA мамандандырылған компьютерлік бағдарламасында корреляциялық талдау арқылы тексерілді. Шотландиялық қарағайдың (Pinus sylvestris L.) ерте ағаштарының өсуіне негізгі шектеуші әсер мамыр-маусым айларындағы жоғары ауа температурасының әсер ететіні анықталды. Шотландиялық қарағайдың өсуі ағымдағы вегетациялық кезеңдегі жауын-шашын мөлшеріне байланысты екендігі көрсетілген. Баянауыл табиғи паркінің хронологиясын сыртқы орта факторларына сезімтал емес деп санауға болады, өйткені сезімталдық коэффициенті 2,8 құрайды. ...