АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА ЭСПАРЦЕТТІҢ ЕГІЛЕТІН АУМАҒЫН КЕҢЕЙТУ, ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЗАЛЫҒЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ЖӘНЕ МОЛЕКУЛАЛЫҚ-ГЕНЕТИКАЛЫҚ АЛГОРИТМІН ЖАСАУ

Аннотация

Шолу мақаласында Алматы облысының өсімдік шаруашылығының негізгі мәселелерінің бірі болып табылатын атап айтқанда, сапалы және құнды өсімдік (жемдік) ақуызымен қамтамасыз ету қажеттілігі қарастырылады. Эспарцет (Onobrychis spp.) жем-шөп ақуызының құнды көзі ретінде ауыл шаруашылығы мен медицинада қолдануы үшін агрономиялық және экологиялық артықшы- лықтардың кең спектріне ие. Мақалада мал азығына арналған бұршақтардың жалпы сипаттама- сы, эспарцеттің биологиялық және физиологиялық ерекшеліктері, сондай-ақ оның биологиялық тұрақтылықты артырудағы рөлі көрсетілген. Эспарцеттің қоректік қасиеттері қарастырылып, оның негізіндегі мал азығымен қоспалардың сапасына баға берілген, азот тыңайтқыштарына ке- тетін шығынды азайтудағы және жердің құнарлылығын жақсартудағы үлесі таңдалған. Шолу Onobrychis spp. (эспарцет) туралы кеңейтілген сипаттамаға негізделген, оның алмастырмайтын аминқышқылдар, қанықпаған май қышқылдары, микроэлементтер, антиқоректік қосылыстар соның ішінде таниндер арқылы адам мен жануарлар денсаулығын жақсартуға қабілеті қарасты- рылған. Ерекше назар Onobrychis spp. мен Rhizobium туысына жататын азотфиксациялаушы бак- териялар арасындағы симботикалық байланыстардың және эспарцетке арналған жаңа бірегей штаммдарды іздеуге арналған. Эспарцетті Оңтүстік-Шығыс Қазақстан Республикасы жағдайын- да зерттеу жаңа сорттарды шығарып, жемшөп бұршақтарының ассортимеентін байытуға мүм- кіндік береді. Эспарцеттің ірі қара мал үшін ақуызға бай жемшөп ретінде қолдануға болатынын атап өтеді. Бұл дақыл семіздік және жүрек-қантамыр ауруларымен күресу үшін төмен калориялы тағам ретінде халықтың денсаулығын жақсартуға ықпал етеді. Қорытындыда эспарцент зерттеу- лерін жетілдіру осы дақыл негізінде теңдестірілген өнімдер мен жем-шөппен қамтамасыз етуге алып келуі мүмкін екеніне назар аударылады, бұл өсімдік және мал шаруашылғы өндірісінде сапалы серпіліс тудырады.