АСХАНА БАҒЫТЫНДАҒЫ ЖОҒАРЫ ӨНІМДІ СОРТТЫ АЛУ ҮШІН МОЛЕКУЛАЛЫҚ МАРКЕРЛЕУДІ ЖҮРГІЗУ ЖӘНЕ ЖҮЗІМ БУДАНДАРЫНЫҢ IN VITRO КОЛЛЕКЦИЯСЫН ҚҰРУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v97.i4.014Кілттік сөздер:
Жүзім, будандар, сұрыптау, сорт, микроклональды көбейтуді оңтайландыру, in vitro коллекциясыАннотация
Эксперименттің мақсаты жаңа жоғары өнімді жүзім сортын алу кезеңдерінің будан өскіндерін in vitro жағдайына енгізу және көбейту сатыларын оңтайландыру. Зерттеу нәтижесінде "Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты" ЖШС-де асхана бағытындағы жүзімнің гибридті қоры құрылды. Шаруашылық-құнды белгілер кешені бойынша фенологиялық бақылаулар жүргізіліп, бастапқы сұрыптық сынаққа беруге дайын жүзімнің 3 гибридті түрі бөлінді: KV-2/35, KII-1/29 және DV-10/11. Жүзім кесінділерін 4°C температурада 3 ай сақтағаннан кейін (50,4%), тыныштық күйдегі бүршіктерден өскіндердің өну пайызы 2 ай сақтағаннан кейінгі (30,1%) кесінділерге қарағанда жоғары екендігі анықталды. Зертханалық бөлмедегі кесінділерден алынған өскіндердің зарарсыздандырудың оңтайлы ұзақтығы HgCl2 (0,1%) ерітіндісінде 5 минуттық өңдеу болып табылады (өміршеңдік – 27,2%). Жылыжай жағдайында алынған өскіндер үшін зарарсыздандырудың оңтайлы ұзақтығы HgCl2 (0,1%) ерітіндісінде 7 минуттық өңдеу екендігі анықталды (өміршеңдігі – 20,6%). Жүргізілген бақылаудан кейін мамандандырылған 523 қоректік ортасында in vitro жағдайында жүзімде контаминация анықталмады. Микрокональды көбейту мақсатында қоректік орта әзірленді: Мурасиге және Скугқа 30 г/л сахароза, 1 мг/л 6-бензиламинопурин (БАП), 0,1 мг/л индолилмай қышқылы, 0,1 мг/л гиббереллин қышқылы (ГК), 1,5 г/л джелрайт, 4 г/л агар қосындысы, рН 5,7. РН 5,7 жүзім өсінділерінің in vitro жағдайында өсуі мен дамуы үшін оңтайлы екендігі анықталды. Қоректік ортаға Plant Preservative MixtureTM бактерицидінің қосылуы in vitro өсімдіктерінде некроз тудыратындығы анықталды. БАП концентрациясының 1,0 мг/л дейін артуы жаңа өскіндердің пайда болуын белсендірді. ГК және тидиазурон концентрациясын өзгерту өсімдіктердің көбею коэффициентіне және өскіндердің сапасына әсер еткен жоқ.
Библиографиялық сілтемелер
Amirdzhanova A.G. I dr. « Ocenka produktivnosti sortov vinograda I vinogradnikov: metodicheskie ukazaniya [Assesment of the productivity of grape varieties and vineyards]. » Yalta:IViV «Magarach», (2002): 46. (In Russian)
Al-Aizaria A.A., Al-Obeeda R.S., Mohamed M.A.H. (2020). Improving micropropagation of some grape cultivars via boron, calcium and phosphate. Electronic Journal of Biotechnology, vol. 48, pp. 95-100.
Brilli M., Asquini E., Moser M., Bianchedi P.L., Perazzolli M., Si-Ammour A. (2018). A multi-omics study of the grapevine-downy mildew (Plasmopara viticola) pathosystem unveils a complex protein coding- and noncoding-based arms race during infection. Scientific Reports, vol. 8.
Chupradit S., Huy D.T.N., Hachem K., Shichiyakh R.A., Bokov D., Mahmudiono T., Al-Rekaby H.Q. Kadhim M.M., Thangavelu L. (2022). Agrobiological evaluations of newly introduced grapes varieties under climatic conditions of the south of Kazakhstan. Braz. J. Biol., 84.
Eibach R., Zyprian E., Welter L., Töpfer R. (2007). The use of molecular markers for pyramiding resistance genes in grapevine breeding. Vitis, vol. 46(3), pp. 120-124.
Foria S., Monte C., Testolin R., Di Gaspero G., Cipriani G. (2019). Pyramidizing resistance genes in grape: a breeding program for the selection of elite cultivars. Acta Horticulturae, vol. 1248, pp. 549-554.
Gessler C., Pertot I., Perazzolli M. (2011). Plasmopara viticola: a review of knowledge on downy mildew of grapevine and effective disease management. Phytopathologia Mediterranea, vol. 50, pp. 3-44.
Kinfe B., Feyssa T., Bedada G. (2017). In vitro micropropagation of grape vine (Vitis vinifera L.) from nodal culture. African Journal of Biotechnology. vol. 16(43), pp. 2083-2091.
Koledenkova K., Esmaeel Q., Jacquard C., Nowak J., Clément Ch., Ait Barka E. (2022). Plasmopara viticola the Causal Agent of Downy Mildew of Grapevine: From Its Taxonomy to Disease Management. Frontiers in Microbiology, pp. 13.
Kovalchuk I.Yu., Uspanova G.K., Chukanova N.I., Turdiyev T.T., Frolov S.N. (2013). Optimization of clonal micro-propagation of some grape varieties. Bulletin of the National Engineering Academy of the Republic of Kazakhstan, vol. 2 (48), pp. 126-131.
Kryukov L.A., Vodolazhsky D.I., Kamenetsky-Goldstein R. (2022). Micropropagation of Grapevine and Strawberry from South Russia: Rapid Production and Genetic Uniformity. Agronomy, vol. 12(2), pp. 308.
Kushnarenko SV, Romadanova NV, Aralbayeva MM, Zholamanova SZ, Alexandrova AM, Karpova O. (2017). Combined ribavirin treatment and cryotherapy for efficient Potato Virus M and Potato Virus S eradication in potato (Solanum tuberosum L.) in vitro shoots. In Vitro Cell. Dev. Biol.-Plant, vol. 53(361), pp. 1-8.
Kushnarenko S., Aralbayeva M., Rymkhanova N., Reed B.M. (2022). Initiation pretreatment with Plant Preservative Mixture™ increases the percentage of aseptic walnut shoots. In Vitro Cellular and Developmental Biology, vol. 58(6), pp. 964–971.
Lazarevskii M.A. « Izuchenie sortov vinograda. [Study of grape varieties]. » Rosrov- na- Dony:Izd-vo RGU, (1965): 151. (In Russian)
Lakin G.F. «Biometriya: Uchebnoe posobie dlya biol.spec.vyzov/ 4-e izd., pererab. i dop. [Biometrics: Textbook for biol. specialist. universities / 4th ed., revised. and additional]. » M.: Vyssh. Shkola, (1990): 352
Murashige T. and Skoog F. (1962). A revised medium for rapid growth and bioassays with tobacco tissue culture. Physiol Plant, vol. 15, pp. 473-479.
Osnovnye polozheniya general,noj skhemy organizacii territorii respubliki Kazahstan ot 30 dekabrya 2013 goda. [The main provisions of the general scheme for organizing the territory of the Republic of Kazakhstan dated December 30, 2013] https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1300001434 (In Russian)
Otchet komiteta po upravleniyu zemel,nymi resursami MSKH RK za 2020 god. [Report of the Land Management Committee of the Ministry of Agriculture, 2020] (In Russian)
Petrov V.S., Aleynikova G.Y., Marmorshtein A.A. «Metody issledovanii v vinogradarstve: Uchebnoe posobie [Research metods in viticulture] » Krasnodar FGBNU SCFNCSVV, (2021): 147. (In Russian)
Plant Tissue Culture, Development, and Biotechnology. (2011). Eds. R.N. Trigiano and D.J. Gray. CRC Press. Taylor & Francis Group. USA. 583 p.
Riaz S., Tenscher A.C., Rubin J., Graziani R., Pao S.S., Walker M.A. (2008). Fine-scale genetic mapping of two Pierce’s disease resistance loci and a major segregation distortion region on chromosome 14 of grape. Theor. Appl. Genet, vol. 117(5), pp. 671-681.
Romadanova N.V., Nurmanov M.M., Mahmutova I. A., Kushnarenko S.V. « Proizvodstvo super elitnyh sazhencev sortov I klonovyh podvoyev yabloni [Production of super elite seedlings and clone rootstocks of apple trees]» // Vestnik nauki Kazahskogo agrotehnicheskogo universiteta im. S. Seifullina (mezhdicciplinarnyi). No. 3(98). (2017): 4-13. (In Russian)
Romadanova N.V., Mishustina S.A., Matakova G.N., Kuhsnarenko S.V., Rakhimbaev I.R., Reed B.M. (2016a). In vitro collection of Malus shoot cultures for cryogenic bank development in Kazakhstan. Acta Horticulturae, vol. 1113, pp. 271-277.
Romadanova N.V., Mishustina S.A., Gritsenko D.A., Omasheva M.Y., Galiakparov N.N., Reed B.M., Kushnarenko S.V. (2016b). Cryotherapy as a method for reducing the virus infection of apples (Malus sp.). CryoLetters, vol. 37(1), pp. 1-9.
Romadanova N., Kushnarenko S., Karasholakova L. (2017). Development of a common PVS2 vitrification method for cryopreservation of several fruit. In Vitro Cellular & Developmental Biology, vol. 53(4), pp. 382-393.
Romadanova N.V., Kushnarenko S.V. «Sohranenie bioraznoobraziya rastenii maetodami biotehnologii [Conservation of plant biodiversity by biotechnological methods].» // Trydy po prikladnoy botanike. No. 184(1). (2023): 239-248. (In Russian)
Romadanova N.V., Tolegen A.B., Kushnarenko S.V., Zholdybayeva E.V., Bettoni J.C. (2022). Effect of Plant Preservative MixtureTM on Endophytic Bacteria Eradication from In Vitro-Grown Apple Shoots. Plants, vol. 11(19), pp. 2624.
Ryabushkina N.A., Zhunusoca Zh. M., Erbolova L., Berestneva L.A., Galiakparov N.N. ‘‘ Mikroklonal,noe razmnozhenie perspektivnyh sortov vonograda sozdannyh v Kazahstane [Micropropagation of promising grape varieties created in Kazakhstan]. ’’// Biotechnology Theory and practice. No 1. (2012): 41-50. (In Russian)
Saifert L., Sánchez-Mora F.D., Assumpção W.T., Zanghelini J.A., Giacometti R., Novak E.I., Dal Vesco L.L., Nodari R.O., Eibach R., Welter L.J. (2018). Marker-assisted pyramiding of resistance loci to grape downy mildew. Pesquisa Agropecuária Brasileira, vol. 53(5), pp. 602- 610.
Sánchez-Mora F.D., Saifert L., Zanghelini J., Assumpção W.T., Guginski-Piva C.A., Giacometti R., Novak E.I., Klabunde G.H., Eibach R., Dal Vesco L., Nodari R.O., Welter L.J. (2017). Behavior of grape breeding lines with distinct resistance alleles to downy mildew (Plasmopara viticola). Crop Breeding and Applied Biotechnology, vol. 17(2), pp. 141- 149.
Sefc K.M., Lefort F., Grando Scott. K., Steinkellner H., Thomas M. (2001). Microsatellite markers for grapevine: A state of the art. Amsterdam: Kluwer Publishers, The Netherlands,pp. 407-438.
Suter B., Irvine A.D., Gowdy M., Dai Z., Leeuwen C. (2021). Adapting Wine Grape Ripening to Global Change Requires a Multi-Trait Approach. Frontiers in Plant Science, vol. 12:624867, pp. 1-17.
This P., Jung A., Boccacci P., Borrego J., Botta R., Costantini L. et al. (2004). Development of a standard set of microsatellite reference alleles for identification of grape cultivars. Theoretical and Applied Genetics, vol. 109(7), pp. 1448-58.
Truskinov E.V. “Kul'tura in vitro kak sovremennyj sposob vosproizvedeniya, sohraneniya i introdukcii vegetativno razmnozhaemyh rastenij [In vitro culture as a modern way of reproduction, conservation and introduction of vegetatively propagated plants]. » // Biolog. raznoobrazie. Introdukciya rastenij. (2007):85
Viss P.R., Brooks E.M., Driver J.A. (1991). A simplified method for the control of bacterial contamination in woody plant tissue culture. In Vitro Cell. Development Biol., vol. 27, pp. 42.
Unger S., Büche C., Boso S., Kassemeyer H-H. (2007). The Course of Colonization of Two Different Vitis Genotypes by Plasmopara viticola Indicates Compatible and Incompatible Host-Pathogen Interactions. Phytopathology, vol. 97(7), pp. 780-6.
