ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЙ МЕН ЕШКІНІҢ ШЕШЕК АУРУЫНЫҢ ТАРАЛУ ҚАУПІН ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v96.i3.07Кілттік сөздер:
эпизоотология, қой шешегі, ешкі шешегі, вирус, қауіп талдауыАннотация
Қой мен ешкі шешегі (ҚЕШ) – өте жұқпалы, қауіпті вирустық инфекциялық ауру, ол ұсақ күйіс қайыратындардың жауарлардың дене қызуының көтерілуімен, тері және өкпе эпителийінде папулезді-пустулярлы ошақтардың пайда болуымен сипатталады. Бұл ауру малдың қырылуы, амалсыз сою, төлдеуінің төмендеуі, ветеринариялық-санитариялық және қауіпсіздік пен карантиндік шараларға жұмсалатын шығындар салдарынан қой шаруашылығына орасан зор зиян келтіреді. Қоздырғыштары - Capripoxvirus туысы Poxviridae тұқымдасына жататын бір-бірімен тығыз байланысты екі вирус қой шешек вирусы және ешкі шешек вирусы болып табылады, ҚЕШ Қазақстанда эндемиялық болып саналады және ҚЕШ ошақтары біздің елдің де, шекаралас мемлекеттердің де бірқатар аймақтарында тіркелген. Бұл инфекцияның бақылаусыз таралуы, біздің еліміздің экономикалық әл-ауқатына орасан зор шығындар әкелуімен қатар, елдің қой етін экспорттаушы ретіндегі халқаралық имиджісінің айтарлықтай бұзылуына әсер етеді. Осылайша, елдегі ҚЕШ эпизоотологиялық жағдайын бақылау, инфекция пайда болуы мүмкін ошақтарын қадағылау, аурудың таралу қаупін болжау үшін ветеринариялық-санитариялық өлшемдерді әзірлеу маңызды. Сондықтан, бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы ҚЕШ таралу қаупіне талдау жасау. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде ҚЕШ таралуының қауіп факторлары, Қазақстандағы соңғы 10 жылдағы осы инфекцияның эпизоотологиялық сипаттамасы және ҚЕШ ірі ошақтарының пайда болу қаупі жоғары аймақтар анықталды, сонымен бірге эпизоотиялық визуализация картасы жасалды. Бұл аналитикалық зерттеу жұмысы Қазақстандағы ҚЕШ бақылау және алдын алу бағдарламаларының маңыздылығы туралы құнды ақпарат береді.
Библиографиялық сілтемелер
Akimova T.P. Epizooticheskaya situatsiya po ospe ovets i koz v mire [Epizootic situation of sheep pox and goat pox in the world] // Veterinarnaya mikrobiologiya, virusologiya, epizootologiya. – 2019. – Vol. 3. – P. 3-9
Amanova Z., Zhugunissov K., Barakbayev K., Kondybaeva Z., Sametova Z., Shayakhmetov Y., Kaissenov D., Dzhekebekov K., Zhunushov A., Abduraimov Y., Zakarya K., Bulatov Y. Duration of protective immunity in sheep vaccinated with a combined vaccine against peste des petits ruminants and sheep pox // Vaccines (Basel). – 2021. – Vol. 9, No.8. – P. 912.
Atovullozoda R.A. Epizooticheskaya situatsiya po ospe ovets i ospe koz v Tadzhikistane v 2000–2021 gg [Epizootic situation of sheep pox and goat pox in Tajikistan in 2000–2021] // Veterinariya segodnya. – 2022. – Vol. 11, No.1. – P. 61–69.
Babiuk S., Bowden T.R., Boyle D.B., Wallace D.B., Kitching R.P. Capripoxviruses: an emerging worldwide threat to sheep, goats and cattle // Transboundary and emerging diseases. – 2008. – Vol.55. – P. 263–272.
Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan (Kaz.Stat.). https://stat.gov.kz/official/industry/14/statistic/7
Charan J., Kantharia N.D. How to calculate sample size in animal studies? // Journal of Pharmacology and Pharmacotherapeutics. – 2013. – Vol.4, No.4. – P. 303-306.
Hamdi J., Munyanduki H., Omari Tadlaoui K., El Harrak M., Fassi Fihri O. Capripoxvirus Infections in Ruminants: A Review // Microorganisms. – 2021. – Vol. 9, No.5. – P. 902.
Jepizooticheskaja situacija v Respublike Kazahstan [Epizootic situation in the Republic of Kazakhstan]. https://rel.kz/epizooticheskaya-situatsiya-v-respublike-kazahstan/.
Kitching R.P., Taylor W.P. Transmission of capripoxvirus // Research in Veterinary Science. – 1985. – Vol. 39. – P. 196-199.
Lamien Ch.E., Goff Ch.L., Silber R., Wallace D.B., Gulyaz V., Tuppurainen E., Madani H., Caufour P., Adami T., Harrak M.E., Luckins A.G., Albina E., Diallo A. Use of the Capripoxvirus homologue of Vaccinia virus 30 kDa RNA polymerase subunit (RPO30) gene as a novel diagnostic and genotyping target: Development of a classical PCR method to differentiate Goat poxvirus from Sheep poxvirus // Veterinary Microbiology. - 2011. – Vol.149. – P. 30–39.
Nurgaziyev R.Z. Genodiagnostika ospy ovets v Kyrgyzskoy Respubliki [ Genodiagnostics of sheep pox in the Kyrgyz Republic] // Veterinarnaya meditsina. – 2015. – N.5, Vol.127. - P. 132-135
Sheep and goat pox - CABI: https://www.cabi.org/isc/datasheet/81537
Sheep pox and goat pox. Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals. Chapter 3.7.12. 2018. - P. 1513-1524.
Sheep pox and goat pox. OIE Terrestrial manual 2018. Ch. 3.7.12. 1513-1524.
Tulman E.R., Afonso C.L., Lu Z., Zsak L., Sur J.H., Sandybaev N.T., Kerembekova U.Z., Zaitsev V.L., Kutish G.F., Rock D.L. The genomes of sheeppox and goatpox viruses // Journal of Virology. – 2002. – Vol. 76. – P. 6054–6061.
Tuppurainen E., Venter E.H., Shisler J.L., Gari G., Mekonnen G.A., Juleff N., Lyons N.A., De Clercq K., Upton C., Bowden T.R., Babiuk S., Babiuk L.A. Review: Capripoxvirus Diseases: Current Status and Opportunities for Control. Transbound Emerg Dis. 2017; 64(3): 729–745.
World Organization for Animal Health. https://www.woah.org/fileadmin/Home/eng/Health_standards/tahc/current/chapitre_sheep_pox_goat_pox.pdf.
Yewdell J.W., Hill A.B. Viral interference with antigen presentation // Nature immunology. – 2002. – Vol. 3, No. 11. – P.: 1019–1025.
Zewdie G., Derese G., Getachew B., Belay H., Akalu M. Review of sheep and goat pox disease: Current updates on epidemiology, diagnosis, prevention and control measures in Ethiopia // Animal diseases. – 2021. –Vol. 1, No.1. – P. 28.
