ЭРИТРОЦИТ МЕМБРАНАЛАРЫНА ИММОБИЛИЗАЦИЯ СТРЕСІНІҢ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v95.i2.015Кілттік сөздер:
эритроцит мембранасы, жедел және созылмалы иммобилизациялық стресс, гемолиз, Е-витамині.Аннотация
Бұл мақалада эритроцит мембраналарына жедел және созылмалы иммобилизация стресінің әсері қарастырылған. Ғылым мен техниканың қарыштап дамуы адамзат тіршілігіне жағымды құбылыстармен бірге бірқатар қолайсыз факторларды, яғни гиподинамия, шектен тыс жүйке, физикалық жүктемелерді, кәсіби және тұрмыстық күйзелістерді енгізді. Осылардың ішінде гиподинамия қимыл белсенділігінің төмендеуімен сипатталатын, адам денсаулығына кері әсер ететін өмір салты болып табылады. Бұл қазіргі кезде кең таралған жағдай. Гиподинамия организмдегі зат және энергия алмасудың бұзылуына, жүрек-тамыр ауруларына, асқазан-ішек жолдарының ауруларына, артық салмаққа, ерте қартаюға, организмнің әртүрлі ауруларға қарсы тұру қабілетінің төмендеуіне, организмнiң жалпы күйiнің өзгеруіне және т.б. әкеледі. Мұндай стресс әсері клеткалық және молекулалық деңгейде байқалады. Стресс артқан сайын метаболизмдік ауытқуларды тудырады, бос радикалдардың тотығуының активтенуі биологиялық мембраналардың негізгі: тосқауылдық, рецепторлық, каталитикалық қызметтерінің бұзылуына әкеледі. Нәтижесінде әртүрлі патологиялық жағдайлар пайда болады. Қазіргі уақытта ауруларды емдеу мен алдын алудың кешенді тәсіліне көбірек көңіл бөлінуде. Бұл мақалада эритроциттердің мембраналарына жедел және созылмалы иммобилизациялық стресстің әсері қарастырылады. Зерттеу нәтижесінде иммобилизациялық стресстің эритроциттердің осмостық және асқын тотықтық төзімділігін төмендететіні және гемоглобиннің босап шығуын жоғарылататыны анықталды. Е витаминін қолдану жедел және созылмалы иммобилизациялық стресстің зиянды әсерін төмендетеді. Сондықтан антиоксиданттар организмді стресс факторларының зиянды әсерінен қорғай алады.
Библиографиялық сілтемелер
Alifirov A.I., Mikhaylova I.V. (2018) Physical Education Of Highly Qualified Chess Players. Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences, vol. 9, no 4, рр. 1725-1730.
Amlayev K. R., Koychuyeva S. M., Koychuyev A. A. (2012) Gipodinamiya: kak perelomit’ situatsiyu. Sovremennyye rekomendatsii po planirovaniyu fizicheskoy aktivnosti. Izvestiya Samarskogo nauchnogo tsentra RAN, vol 14, no 5 (2), pp. 518-521.
Artyukhov V.G., Nakvasina M.A. (2000) Biologicheskiye membrany: strukturnaya organizatsiya, funktsii, modifikatsiya fiziko-khimicheskimi agentami. Ucheb. Posobiye, Voronezh: Izd-vo VGU, pp. 296.
Alkadi H. (2020) A Review on Free Radicals and Antioxidants. Infect Disord Drug Targets, no 20(1), pp. 16-26.
Ayala A., Munoz M.F., Arguelles S. (2014) Lipid Peroxidation: Production, Metabolism, and Signaling Mechanisms of Malondialdehyde and 4-Hydroxy-2-Nonenal, Oxid Med Cell Longev, 2014:360438. doi: 10.1155/2014/360438.
Bikbulatova A.A., Andreeva E.G. (2018) Achievement of psychological comfort in 5-6-Year-Old children with scoliosis against the background of daily medicinal-prophylactic clothes’ wearing for half a year. Bali Medical Journal, vol. 7, no 3, pp. 706-711.
Dautova M.B., Dzhetpisbayeva G.D., Abisheva Z.S., Asan G.K., Zhurunova M.S., Raisov T.K., Iskakova U.B., Ismagulova
T.M. (2016) Vliyaniye gipodinamii na zhizn’ cheloveka. Mezhdunarodnyy zhurnal prikladnykh i fundamental’nykh issledovaniy, no 1 (4), pp. 542-543.
Dragoş D., Tanasescu M.D. (2010) The effect of stress on the defense systems. J Med Life, no 3(1), pp. 10-18.
Grishan M. A. (2018) Fiziologicheskiye posledstviya gipodinamii dlya organizma cheloveka. Zdorov’ye i obrazovaniye v XXI veke, vol 20, no 12, pp. 70-73.
Gutsol L.O., Guzovskaya Ye.V., Serebrennikova S.N., Seminskiy I.ZH. (2022) Stress (obshchiy adaptatsionnyy sindrom): lektsiya. Baykal’skiy meditsinskiy zhurnal, no 1(1), pp. 70-80.
Giovanni M., Ciro C., Michele M., Luca D., Pasquale N., Angela Gabriella D. (2022) Free Radical Properties, Source and Targets, Antioxidant Consumption and Health. Oxygen, no 2(2), pp. 48-78.
Halliwell B., Gutteridge J.M.C. (2015) Free Radicals in Biology and Medicine (5th edn). Oxford University Press, Online
ISBN: 9780191802133. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198717478.001.0001.
Il’yushin O.V., Bosyatov A.R. (2018) Gipokineziya i gipodinamiya, ikh neblagopriyatnoye vliyaniye na organism. Nauka i obrazovaniye: novoye vremya, no 6 (29), pp. 764-767.
Jos F. B., Bart V., Julian F Th. (2018) Generalized Unsafety Theory of Stress: Unsafe Environments and Conditions, and the Default Stress Response. Int. J. Environ ResPublic Health, vol.7, no.15(3), pp. 464.
Khnychenko L.K., Sapronov N.S. (2003) Stress i yego rol’ v razvitii patologicheskikh protsessov. Obzory po klinicheskoy farmakologii i lekarstvennoy terapii, vol 2, no 3, pp. 2-15.
Ludan V.V., Pol’skaya L.V. (2019) Rol’ antioksidantov v zhiznedeyatel’nosti organizma. Tavricheskiy mediko- biologicheskiy vestnik, vol 22, no 3, pp. 86-92.
Miroshina T.N., Murzakhmetova M.K., Utegaliyeva R.S. (2002) Korrigiruyushcheye deystviye indolaminov na sostoyaniye membrany eritrotsitov pri deystvii ionov kadmiya. Vestnik KazNU im. Al’-Farabi. Seriya biol, no 3, pp. 80-86.
Makhov A.S., Medvedev I.N. (2018) Physiological Danger Of Physical Inactivity For Humans.Research journal of pharmaceutical, biological and chemical sciences, vol. 9, no 6, pp. 375-380.
Novitskiy V.V., Gol’dberg Ye.D., Urazova O.I. (red.) (2015) Patofiziologiya. M.: GEOTAR-Media., ch 1.
Pham-Huy L.A., He H., Pham-Huy C. (2008) Free radicals, antioxidants in disease and health. Int. J. Biomed. Sci, no 4, pp 89–96.
Rubizova A.A., Zhdanova D.R., Dzheyranova M.O. (2017) Gipodinamiya – bolezn’ tsivilizatsii. Byulleten’ meditsinskikh Internet-konferentsiy, vol 7, no 6, pp. 1031-1032.
Sadovnichenko YU.A., Myasoyedov V.V. (2015) Kletochnyye membrany. Transportnoye vozdeystviye cherez plazmalemmu: Metod. rekom. dlya samost. vneaud. rabota stud. Khar’kov: KHNMU, pp. 15.
Stewart M.P., Langer R., Jensen K.F. (2018) Intracellular Delivery by Membrane Disruption: Mechanisms, Strategies, and Concepts. Chem Rev, no 118(16), pp. 7409–7531.
Uzbekov M.G. (2014) Perekisnoye okisleniye lipidov i antioksidantnyye sistemy pri psikhicheskikh zabolevaniyakh. Sotsial’naya i klinicheskaya psikhiatriya, vol 24, no 4, pp. 97–103.
Yunusova S.G., Rozental’ A.N., Baltina T.V. (2008) Stress. Biologicheskiye i psikhologicheskiye aspekty. Uchenyye zapiski Kazanskogo universiteta. Seriya Gumanitarnyye nauki, no 150(3), pp. 139-150.
