ОРТА КАСПИЙДІҢ МАҢҒЫСТАУЛЫҚ ЖАҒАЛАУЫНДАҒЫ ТЕҢІЗ КӨКСЕРКЕСІНІҢ (SANDER MARINUS CUVIER, 1828) ПОПУЛЯЦИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2022.v92.i3.012Кілттік сөздер:
Көксерке, Орта Каспий жағалауы, ұзындығы, салмағы, семіздігі, жасы.Аннотация
Су экожүйелеріндегі жыртқыш балықтар басқа түрлерінің санын реттейді, бұл бәсекелестік қатынастардың шиеленісін әлсіретеді және қауымдастықты тұрақтандырады. Көксерке ірі пелагиялды жыртқыштарға жатады, олар көп мөлшерде ұсақ және құнсыз балықтармен қоректене отырып, балық қауымдастығында биомелиоративті функцияны жүзеге асырады.
Сонымен қатар, май мөлшері минималді болуына байланысты көксерке сыртқы және ішкі нарықта үлкен сұранысқа ие. Көксерке тағамдық құндылығы өте жоғары - ондағы ақуыз мөлшері 18% - дан асады. Көксерке етінде 20 аминқышқылдары бар, олардың 8-і алмастырылмайтын (яғни адам ағзасы синтезделмейді), сонымен қатар адамға қажет көптеген минералдар бар (фосфор, калий, йод, молибден, марганец және басқалары).
Сондай-ақ, Қазақстанда қорлары таусылып бара жатқан, кәдімгі көксерке ғана ауланып, экспортқа шығарылатынын атап өту қажет. Сондықтан балама ретінде теңіз кқксеркесін пайдалану ұсынылады. Каспий теңізіндегі көксеркенің және басқа да теңіз балық түрлерінің биологиялық ресурстары жеткілікті түрде пайдаланылмайды, өйткені біздің елімізде теңіздік балықаулау жеткілікті деңгейде дамымаған және осы балық түрлерінің кәсіптік популяциясы Қазақстан юрисдикциядағы су айдындарында аулауды арттыруға мүмкіндік беріп отыр. Бұл жұмыста орта Каспийдің Маңғыстау жағалауында зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында ауланған теңіз көксеркесінің сапалық сипаттамалары, сондай-ақ Каспий теңізі мен басқа да су айдындарында оның зерттелу дәрежесі сипатталған. Мақалада балықтың толық биологиялық талдауын жүргізу әдістемесі мен статистикалық мәліметтерді өңдеу жұмыстары толық сипатталған. Жұмыста келесі көрсеткіштердің сипаттамасы берілген: өлшем-салмақ, жас, жыныс қатынасы. Теңіз көксеркесіеің қоңдылығы, мөлшері, салмағының өсу қарқыны анықталды. Осы зерттеулердің нәтижелері бойынша балықтың жасы мен салмағы, жасы мен мөлшері, мөлшері мен салмағы арасында жоғары корреляция анықталды.
Библиографиялық сілтемелер
Иванов, В.П. Биологические ресурсы Каспийского моря – Астрахань, 2000. С. 96.
https://www.iucnredlist.org/species/20861/156765490
Amirgaliev NA, Askarova M, Opp C, Medeu A, Kulbekova R, Medeu AR. Water Quality Problems Analysis and Assessment of the Ecological Security Level of the Transboundary Ural-Caspian Basin of the Republic of Kazakhstan. Applied Sciences. 2022; 12(4):2059. https://doi.org/10.3390/app12042059
Amanda E. Haponski, Carol A. Stepien. Phylogenetic and biogeographical relationships of the Sander pikeperches (Percidae: Perciformes): patterns across North America and Eurasia. Biological Journal of the Linnean Society, Volume 110, Issue 1, September 2013, Pages 156–179, https://doi.org/10.1111/bij.12114
Мейтленд П.С., Линсел К., Сиделева В. Атлас рыб: Определитель пресноводных видов Европы. - СПб: ТИД Амфора. - 2009. - 287 с.
Орлова И.В., Данько А.С. О новых нахождениях морского судака Sander marinus в северо-восточной части Каспийского моря. Вестник КазНУ, серия биологическая. Алматы. 4 (81) 2012. С. 78-93.
Рыбы вод Украины // http:kiev.ua/pages/ukrfish.htm
Красная Книга Азербайджана, Баку. 2013.
Abdusamadov A.S., Musayev P.G., Grigorian O.P., Barkhalov R.M., Akhmayev E.A., Taibov P.S. perspective directions of the fishing development in Tersko-Caspian fish industrial subregion. South of Russia: ecology, development. 2014;9(3):36-43. (In Russ.) https://doi.org/10.18470/1992-1098-2014-3-36-43
Инструкции по сбору и первичной обработке материалов водных биоресурсов Каспийского бассейна и среды их обитания / под ред. Г.А. Судакова. — Астрахань: КаспНИРХ, 2011. — 193 с.
Правдин, И.Ф. Руководство по изучению рыб / И. Ф. Правдин. — М.: Пищ. промышленность,1966. — 323 с.
Чугунов Н.Л. Руководство по изучению возраста и роста рыб / Москва: Изд. АН СССР, 1959. – 164 с.
Аксютина З.М. Элементы матема¬тической оценки результатов наблюдений в биологических и рыбохозяйственных иссле¬дованиях. М.: Пищ. пром-сть, 1968. 288 с.
Плохинский Н.А. Алгоритмы био¬метрии. М.: МГУ, 1980. 150 с.
Винберг Г. Г. Скорость роста и интенсивность обмена у животных // Успехи современной биологии. – Москва, 1966. - Т.61.
Bertalanffy L. 1964. Basic concepts in quantitative biology of metabolism // Helgoländer Wiss. Meeresunter. V. 9. P. 5−37.
Ogle, D.H., P. Wheeler, and A. Dinno. 2021. FSA: Fisheries Stock Analysis. R package version 0.8.32. (https://github.com/droglenc/FSA)
Богуцкая Н.Г., Кияшко П.В., Насека А.М., Орлова М.И. // Определитель рыб и беспозвоночных Каспийского моря. Т. 1. Рыбы и моллюски. М.: Товарищество научных изданий КМК, 2013. - 543 с.
Ткаченко, П. В. О встречаемости морского судака Sander marinus (Cuvier, 1828) в районе Черноморского биосферного заповедника и юго-западной части Днепровско-Бугского лимана в последние 20 лет // ТНПУ, 2015. – Вип. 3/4 (64) : Спеціальний вип.: Гідроекологія. – С. 637–640.
Falahatkar, B., Efatpanah, I. & Kestemont, P. Pikeperch Sander lucioperca production in the south part of the Caspian Sea: technical notes. Aquacult Int 26, 391–401 (2018). https://doi.org/10.1007/s10499-017-0222-2
Guseynov M.K., Guseinov K.M., Gasanova A.S. caspian biological resources. South of Russia: ecology, development. 2015;10(2):38-53. https://doi.org/10.18470/1992-1098-2015-2-38-53
Abdybekova A.M., Abdibayeva A.A., Popov N.N., Zhaksylykova A.A., Barbol B.I., Bozhbanov B.Z., Torgerson P.R.. Helminth Parasites of Fish of the Kazakhstan Sector of the Caspian Sea and Associated Drainage Basin. Helminthologia. 2020. 5;57(3):241-251. doi: 10.2478/helm-2020-0030
Ahmadnezhad, M., Oryan, S. H., Bahmani, M. and Sayad Bourani, M. Osmoregulatory capabilities of zander (Sander lucioperca) fingerlings in different salinities of the Caspian seawater. Iranian J. Fish. Sci., 2013. 13(2): 247-261.
Abdybekova, A., Assylbekova, S., Abdibayeva, A., Zhaksylykova, A., Barbol, B., Aubakirov, M., & Torgerson, P. (2021). Studies on the population biology of helminth parasites of fish species from the Caspian Sea drainage basin. Journal of Helminthology, 95, E12. doi:10.1017/S0022149X2100002X
Иванов В.П., Г.В.Комарова. Рыбы Каспийского моря. Астрахань. Издательство АГТУ. 2012, с.-256.
Sadeghi Bajgiran S, Pourkhabbaz A, Hasanpour M, Sinka Karimi M. A study on Zinc, Nickel, and Vanadium in fish muscle of Alosa caspia and Sander lucioperca and food risk assessment of its consumption in the southeast of the Caspian Sea. Iranian Journal of Health and Environment. 2016; 8 (4) :423-432
