КРИОКОНСЕРВАЦИЯ ӘДІСІМЕН ЖАБАЙЫ АЛМҰРТ ФОРМАЛАРЫНЫҢ ГЕРМОПЛАЗМАСЫН САҚТАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v95.i2.07Кілттік сөздер:
алмұрт, тұқым, популяция, сұйық азот, генетикалық ресурстар, криоконсервацияАннотация
Алмұрттардың алқаптарының қысқаруы, егістіктердің өнімділігінің және алмұрт өсірудің рентабельділігінің төмендеуі мәселелерін шешудің перспективті жолдарының бірі селекциялық процеске құнды шаруашылық-биологиялық белгілер мен бейімделу қасиеттеріне ие жаңа донорлар ретінде Түркістан облысында өсетін, құрып кету қаупі төнген жабайы өсетін Регель алмұртының (Pyrus regelii Rehder) эндемик түрі және республиканың оңтүстігі және оңтүстік-шығысында өсетін кәдімгі алмұрт түр тармағы (орман) (Pyrus pyraster L.). кеңінен енгізу болып табылады. Зерттеу жұмыстарының мақсаты – жабайы алмұрт түрлерінің таралу ареалын анықтау және оларды генбанкте сақтау. Түрлерді сенімді сақтау үшін – алмұрт популяциясы өсуінің қазіргі заманғы ареалдары нақтыланды, анықталды, карталарға түсірілді, тұқымдарды сақтаудың тиімді әдісі белгіленді – ультра төмен температурада сұйық азотта криоконсервациялау. Мониторинг нәтижесінде 6 популяция анықталды, Регель алмұртының 16 учаскесінде және қарапайым алмұрттың 2 популяциясында ағаштардың өсу координаттары тіркелді. Криобанк құру үшін табиғи өсу орындарында биологиялық пісіп жетілу кезеңінде жемістер жиналды. Сұйық азотта тұқымдарды криосақтаудың тиімді хаттамасы әзірленді, аса төмен температураның тұқымның өнуіне ынталандырушы әсері көрсетілді. Көшеттер алу үшін тұқымдарды стратификациялау ұзақтығы анықталды.
Библиографиялық сілтемелер
Alimgazinova, B. Sh., and M. A. Esimbekova. “Geneticheskie resursy rastenij Kazahstana: sostojanie i perspektivy. [Plant Genetic Resources of Kazakhstan: Status and Prospects]” Vavilovskij zhurnal genetiki i selekcii 16.3 (2014): 648-654. (In Russian)
Bandurko I.A. Grusha. Genofond i ego ispol’zovanie v selekcii [Pear. The gene pool and its use in breeding]. – Majkop. – 2007. (In Russian)
Brodal, G., and Å. Asdal. “The Svalbard Global Seed Vault and the ongoing 100 years seed storage experiment.” VII Inter- national Symposium on Seed, Transplant and Stand Establishment of Horticultural Crops-SEST2016 1204. 2016.
Chetverikova, E. P., E. V. Shabaeva, and S. G. Yashina. “The effect of seed freezing on morphological characteristics of four pink species.” Biophysics 51.1 (2006): 109-114.
De, Mitu. “Field Gene Banks: The Living Repositories of Plant Genetic Resources.” Harvest 2 (2017): 21.
Gosudarstvennyj kadastr rastenij Juzhno-kazahstanskoj oblasti. Krasnaja kniga: Dikorastushhie redkie i ischezajushhie vidy rastenij [State cadastre of plants of the South Kazakhstan region. Red Book: Wild rare and endangered plant species. Book two.]. Kniga vtoraja. Almaty, 2002. (In Russian)
Koval’chuk I.Ju., Kushnarenko S.V., Turdiev T.T., Muhitdinova Z.R., Frolov S.N., Romadanova N.V., Rid B.M. Sozdanie kriobanka germoplazmy plodovo-jagodnyh kul’tur [Creation of a cryobank of germplasm of fruit and berry crops.]. Metodicheskie rekomendacii. Almaty: 2011. (In Russian)
Kovalchuk, Irina, et al. “Cryopreservation of Native Kazakhstan Apricot (Prunus Armeniaca L) Seeds and Embryonic Axes.” CryoLetters 35.2 (2014): 83-89.
Ku, Ja Jung, and Sim Hee Han. “Extended low temperature and cryostorage longevity of Salix seeds with desiccation con- trol.” Open life sciences 14.1 (2019): 1-11.
Malik, S. K., and R. Chaudhury. “Cryopreservation of seeds and embryonic axes of wild apricot (Prunus armeniaca L.).” Seed Science and Technology 38.1 (2010): 231-235.
Maxted, Nigel, et al. “Toward the systematic conservation of global crop wild relative diversity.” Crop Science 52.2 (2012): 774-785.
Molkanova, Ol’ga Ivanovna, et al. “Geneticheskie banki rastenij: problemy formirovanija, sohranenija i ispol’zovanija [Plant Genetic Banks: Problems of Formation, Preservation and Use]” Vestnik Udmurtskogo universiteta. Serija «Biologija. Nauki o Zemle» 3 (2010): 33-39. (In Russian)
Orehova, T. P. “Sozdanie dolgovremennogo banka semjan drevesnyh vidov–real’nyj sposob sohranenija ih genofonda [Cre- ating a long-term tree seed bank is a real way to preserve their gene pool].” Hvojnye boreal’noj zony 27.1-2 (2010): 25-31. (In Rus- sian)
Peres, Sara. “Saving the gene pool for the future: Seed banks as archives.” Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences 55 (2016): 96-104.
Safina, G. F. «Vlijanie nizkih i sverhnizkih temperatur na zhiznesposobnost’ semjan plodovyh i jagodnyh rastenij [Effect of low and ultra-low temperatures on the viability of seeds of fruit and berry plants].» Informacionnyj vestnik VOGiS 12.4 (2008): 541-547. (In Russian)
Safina, G. F., and M. N. Petrova. “Zhiznesposobnost’ i dinamika vshozhesti semjan jabloni pri kriokonservacii [Viability and dynamics of germination of apple seeds during cryopreservation].” Sel’skohozjajstvennaja biologija 43.5 (2008): 78-81. (In Russian)
Shibata, Toshiro, Eiji Sakai, and Koichiro Shimomura. “Effect of rapid freezing and thawing on hard-seed breaking in As- tragalus mongholicus Bunge (Leguminosae).” Journal of plant physiology 147.1 (1995): 127-131.
Stribul’, T. F. Dejstvie nizkih temperatur na intensivnost’ nachal’nogo rosta i produktivnye svojstva semjan kukuruzy i ovoshhnyh kul’tur [The effect of low temperatures on the intensity of initial growth and the productive properties of seeds of corn and vegetable crops.]. Diss. TF Stribul’, 1993. (In Russian)
Thomas, Georgia, et al. “Ex situ species conservation: Predicting plant survival in botanic gardens based on climatic prov- enance.” Biological Conservation 265 (2022): 109410.
Timple, Stephen E., and Fiona R. Hay. “High-temperature drying of seeds of wild Oryza species intended for long-term storage.” Seed Science and Technology 46.1 (2018): 107-112.
Verhoturov, Danila Gennad’evich, and Galina Nikolaevna Bajkova. «Mineral’nyj i vitaminnyj sostav plodov grushi v raznyh zonah Krasnojarskogo kraja. [Mineral and vitamin composition of pear fruits in different zones of the Krasnoyarsk Territory]» Vestnik Altajskogo gosudarstvennogo agrarnogo universiteta 3 (2009): 22-27. (In Russian)
Verzhuk, V. G., et al. “Kriokonservacija-jeffektivnyj metod sohranenija geneticheskih resursov plodovyh i jagodnyh kul’tur [Cryopreservation is an effective method for preserving the genetic resources of fruit and berry crops].” Trudy po prikladnoj botan- ike, genetike i selekcii 169 (2012): 270-279. (In Russian)
Vincent, Holly, David Hole, and Nigel Maxted. “Congruence between global crop wild relative hotspots and biodiversity hotspots.” Biological Conservation 265 (2022): 109432.
Volis, Sergei, and Michael Blecher. “Quasi in situ: a bridge between ex situ and in situ conservation of plants.” Biodiversity and conservation 19.9 (2010): 2441-2454.
Voronkova, H. M., A. B. Holina, and V. V. Jakubov. “Vlijanie glubokogo zamorazhivanija na prorastanie semjan nekotoryh vidov florydal’nego vostoka Rossii [Influence of deep freezing on seed germination of some species of flora/Far East of Russia].” Rastitel’nye resursy 39.4 (2003): 76-86. (In Russian)
Yndgaard, Flemming. “8 The Story Behind the First Safety Backup of Seeds in Permafrost at Svalbard.” 40 Years of Nordic Collaboration in Plant Genetic Resources (2019): 82.
