ТҮРКІСТАНДЫҚ САБЫНТАМЫРДЫҢ ALLOCHRUSA GYPSOPHIOLOIDES (REGEL) SCHISCHK IN VITRO ЖАҒДАЙДАҒЫ АДВЕНТИВТІ ТАМЫРЛАР ДАҚЫЛДАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v94.i1.03Кілттік сөздер:
in vitro ұлпа дақылдары, Allochrusa gypsophiloides, түркістандық сабынтамыр, адвентивті тамырлар, биомасса өсуінің коэффициенті, сапониндерАннотация
Мақалада үштерпенді сапониндердің үздік өндірушісі болып табылатын эндемик түр түркістандық сабынтамырдың Allochrusa gypsophiloides in vitro жағдайдағы адвентивті тамырларының дақылдары бойынша тәжірибелік мәліметтер берілген. Оқшауланған тамырлардың біріншілік дақылдары A. gypsophiloides-тің Қазақстанның оңтүстігіндегі табиғи популяциясынан жиналған бастапқы тұқымдардан алынды. Мурасиге және Скуг сұйық қоректік ортасының құрамындағы экзогенді ауксиндердің – индолил май қышқылы мен нафтилсірке қышқылының тамыр экспланттарының өсуіне, адвентивті тамырлардың дифференциациясына, биомасса өсуінің коэффициентіне және дақылдың in vitro жағдайда үштерпенді сапониндерді жинақтау деңгейі бойынша биосинтетикалық потенциалына әсері зерттелді. Адвентивті тамырлар дақылдарының өсуінің жалпы динамикасы анықталды: өсірудің екі ай мерзім кезеңінде инкубацияның 40-50 тәулігінде биомассаның максималды жинақталуы және өсудің ұлғаюы мен одан кейін биомассаның төмендеуі анықталды. Қоректік орта құрамындағы ауксиндердің ынталандыратын әсері индукцияланған каллус ұлпасында адвентивті тамырлардың дамуы мен дифференцияланған тамыр биомассасының қарқынды өсуіне әкелетін тамыр апекстерінің қалыптасуымен байланысты болатыны анықталды. Ортаның тәжірибелік нұсқаларында биомасса өсуінің артуы бақылау нұсқасына санағанда 215% және мұнда ИМҚ ынталандырушы әсері ерте болды. Адвентивті тамырлар дақылдарынан алынған экстракттарда сапониндердің мөлшері табиғи тамырлардан алынған экстракттардағы орташа деңгейінен жоғары болды: бақылау ортасында 2 есе, НСҚ және ИМҚ қосылған орталарда 3 есе жоғары. In vitro жағдайдағы сапониндердің жоғары мөлшері құрамында ауксиндер бар орталардағы биомасса өсуінің артуымен байланысты. Қалған дақылдық ортадан алынған бутанолды экстракттардағы сапониндердің жоғары деңгейі тамыр биомассасынан МС сұйық қоректік ортасына сапониндердің белсенді бөлініп шығуын көрсетеді. Түркістандық сабынтамырдың A. gypsophiloides өсірілетін биомассасынан екінші реттік метаболиттердің баламалы өндірісі үшін ынталандырушы қоректік орталарда өсу индексі мен сапониндер деңгейі жоғары in vitro адвентивті тамырлар дақылдарын алудың биотехнологиялық негіздері жасалды.
Библиографиялық сілтемелер
Battger S., Melzig M.F. (2001) Triterpenoid saponins of the Caryophyllaceae and Illecebraceae family. Phytochemistry Letters, vol. 4, no 2, pp. 59-68. DOI: 10.1016/j.phytol.2010.08.003.
Bespaev S.B. (1966) Kolyuchelistnik kachimovidnyj v Kazakhstane. (morfologiya, sistematika, fitocenologiya, ispytaniya v kul'ture) [Kachimovidny thorn in Kazakhstan: morphology, systematics, phytocenology, tests in culture] dis ... kand. biol. nauk: / Kazakhskij gosudarstvennyj universitet im S.M. Kirova, Almaty, 183 p. [In Russian].
Biswas T., Dwivedi U. (2019) Plant triterpenoid saponins: biosynthesis, in vitro production, and pharmacological relevance. Protoplasma, vol. 256(6), pp. 1463-1486. DOI: 10.1007/s00709-019-01411-0
Choi S.M., Song S.U., Yun S.R., Kwon O.W., Seon S.H., Paek K.Y. (2000) Pilot-scale culture of adventitious roots of ginseng in a bioreactor system. Plant cell, tissue organ culture, vol. 62, pp. 187-193. DOI: http://dx.doi.org/10.1023/A:1006412203197
Cola D., Domenico D., Poma C., Spano L. (1997) Saponin production from in vitro cultures of the soapwort Saponaria officinalis L. Plant Cell Reports, vol. 17, pp. 55–59. DOI: 10.1007/s002990050351.
Deepika J., Shrivastava S. (2017) Estimation of total phenolic, favonoid and saponin content in different extracts of Butea monosperma Bark. International Journal of Engineering Technology Science and Research, vol. 4(7), pp. 177-182. DOI: http://ijetsr.com/images/short_pdf/1500000401_ieted149_ijetsr.pdf.
Eisenman S.W., Strume L., Zaurov D.E. (2012) Medical plants of Central Asia: Uzbekistan and Kyrgyzstan. Springer Science & Business Media, p. 15-273. DOI: https://www.springer.com/gp/book/9781461439110
Espinosa-Leal C., Puente-Garza C., Garcia-Lara S. (2018) In vitro plant tissue culture: means for production of biological active compounds. Planta, vol. 248(1), pp. 1-18. DOI: 10.1007/s00425-018-2910-1.
Finch-Savage, W., and Leubher-Metzger, G. (2006) Seed dormancy and the control of germination. New Phytologist, vol. 171(3), pp. 501-523. DOI: 10.1111/j.1469-8137.2006.01787.x
Fulcheri C., Morard P., Henty M. (1998) Stimulation of the growth and the triterpenoid saponins accumulation of Saponaria officinalis cell and Gypsophila paniculata root suspension cultures by improvement of the mineral composition of the media. J. Agric. Food Chem., vol. 46 (5), pp. 2055- 2061.
Gemedzhieva N., Mursaliyeva V., Mukhanov T. (2016) Ocenka sovremennogo sostoyaniya prirodnyh populyacij Allochrusa gypsophiloides v Yuzhno-Kazakhstanskoj oblasti [Assessment of the current state of Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk. natural populations in the South-Kazakhstan region], Izvestiya NAN RK. Seriya biologicheskaya i medicinskaya [News of the National academy of sciences of the Republic of Kazakhstan. Series of biological and medical], no. 1(313), pp. 22-29. DOI: http://www.biological-medical.kz/ru/archive/%E2%84%961.html. [In Russian].
Gevrenova R., Stancheva T., Voyinikov Y., Mattar L.D., Henry M. (2010) Root in vitro cultures of six Gypsophila species and their saponin contents. Enzyme and Microbial technology, vol. 47, pp. 97-104. DOI:10.1016/j.enzmictec.2010.05.007.
Gosudarstvennaya farmakopeya SSSR. (1991) Vyp.2. Obshchie metody analiza. Lekarstvennoe rastitel'noe syr'e. 11 izd. [State Pharmacopoeia of the USSR. Vol.2. General methods of analysis. Medicinal plant raw materials. 11th edition] Medicina, Moscow, 400 p. [In Russian].
Grudzinskaya L.M., Gemedzhieva N.G., Nelina N.V., Karzhaubekova Zh. Zh. (2014) Annotirovannyj spisok lekarstvennyh rastenij Kazakhstana [Annotated list of medicinal plants of Kazakhstan]. Almaty, p.55. DOI: http://www.biological-medical.kz/ru/archive/%E2%84%961.html. [In Russian].
Hiai S., Oura H., Nakajima T. (1976) Color reaction of some sapogenins and saponins with vanillin and sulfuric acid. Planta Medica, vol. 29, no. 02, pp. 116-122.
Kalinin F.L., Sarnackaya V.V, Polishchuk V.E.(1980) Metody kul'tury tkanej v fiziologii i biohimii rastenij [Methods of tissue culture in plant physiology and biochemistry]. Kiev: Naukova Dumka, 487 p. [In Russian].
Karuppusamy S. (2009) A review on trends in production on secondary metabolites from higher plants by in vitro tissue, organ and cell cultures. Journal of Medicinal Plants research, vol. 3, N. 13, pp. 1222- 1239. DOI: 10.5897/JMPR.9000026
Kovalev V.N., Popova N.V., Kislichenko V.S. Isakova T.I. (2003) Praktikum po farmakognozii [Workshop on pharmacognosy]. Kharkiv: Golden Pages, pp. 294-316. [In Russian].
Khanam M. N., Anis M., Javed S., Mottaghipisheh J., Csupor D. (2022) Adventitious root culture - an alternative strategy for secondary metabolite production: a review. Agronomy, vol. 12, no. 5, 1178. DOI: 10.3390/agronomy12051178
Kikowska M., Thiem B., Sliwinska E., Rewers M., Kowalczyk M., Stochmal A., Oleszek W. (2014) The effect of nutritional factors and plant growth regulators on micropropagation and production of phenolic acids and saponins from plantlets and adventitious root cultures of Eryngium maritimum L. J. Plant Growth Regul, vol. 33, pp. 809-819.
Krasnaya kniga Kazakhstana (2014) Izd. 2-e, pererabotannoe i dopolnennoe. Tom 2: Rasteniya (koll. avtorov) [Red Book of Kazakhstan, 2nd edition, revised and supplemented], ArtPrintXXI, Astana, p. 60. [In Russian).
Kukenov M.K. (1999) Botanicheskoe resursovedenie Kazakhstana [Botanical resource studies of Kazakhstan]. Gylym, Almaty, 160 p. [In Russian].
Lakin G.F. Biometriya (1990) [Biometrics]. Nauka, Moscow, 352 p. [In Russian].
Langhansová, L., Marsík, P. and Vanĕk, T. (2005) Alternative production of saponins from Panax ginsens. Acta Horticulture, vol. 678, pp. 45-50. DOI: http://dx.doi.org/10.17660/ActaHortic.2005.678.5.
Muhammad A., Abbasi. B. (2019). Adventitious roots formation for enhanced and sustainable production of antioxidants in Brassica oleraacea var. acephala (Brassicaceae). Inter. J. of Secondary Metabolite, vol. 6(2), pp. 162-171. DOI: 10.21448/ijsm.530027.
Mursaliyeva V., Imanbayeva A., Parkhatova R. (2020) Seed germination of Allochrusa gypsophiloides (Caryophyllaceae), an endemic species from Central Asia and Kazakhstan. Seed Science and Technology, vol. 48(2), pp. 289-295. DOI: 10.15258/sst.2020.48.2.15
Mursaliyeva V.K., Kozhebaeva ZH.S., Rahimbaev I.R., Gemedzhieva N.G. (2016) Kachestvennyj i kolichestvennyj analiz saponinov turkestanskogo myl'nogo kornya Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk [Qualitative and quantitative analysis of saponins in Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk]. KazNU Bulletin. Biology series, no. 3(68), pp. 114 – 123 [In Russian]. DOI: https://bb.kaznu.kz/index.php/biology/article/view/1208.
Murthy H., Dandin V., Paek K. (2014) Tools for biotechnological production of useful phytochemicals from adventitious root cultures. Phytochemistry Reviews, 15(1), 129-145.
Murthy H.N., Lee K., Paek K. (2014) Production of secondary metabolites from cell and organ culture: strategies and approaches for biomass improvement and metabolite accumulation. Plant Cell Tissue Organ Culture, vol. 118, no 1, pp. 1-16. DOI: 10.1007/s11101-014-9391-z.
Nandogopal S., Kumari BDR. (2007) Effectiveness of auxin induced in vitro root culture in chicory. Journal of Central European Agriculture, vol. 8(1), pp. 73-80. DOI: 10.5513/JCEA.V8I1.435
Nikolaeva M. (1982) Pokoj semyan i faktory, ego reguliruyushchie. V kn.: Fiziologiya i biohimiya pokoya i prorastanie semyan [Seed dormancy and factors that regulate it. In: Physiology and biochemistry of dormancy and seed germination] Kolos, Moscow, pp. 72-94. [In Russian].
Okslar V., Plaper I., Kovac M., Eriavec A., Obermaier T., Rebec A., Ravnikar M., Zel J. (2007). Saponins in tissue culture of Primula veris L. In vitro Cell Dev. Biol: Plant; vol. 43, pp. 644-51. DOI: 10.1007/s11627-007-9072-3.
Paseshnichenko V.A. (2001) Rasteniya-producenty biologicheski aktivnyh veshchestv [Plants as producers of bioactive compounds] Sorovsky Educational Magazine, vol. 7(8), pp. 13-19. DOI: http://window.edu.ru/resource/599/20599/files/0108_013.pdf. [In Russian].
Rahmat E., Kang Y. (2019) Adventitious root culture for secondary metabolite production in medicinal plants: a review. Journal of Plant Biotechnology, vol. 46(3), pp. 143-157. DOI: 10.5010/jpb.2019.46.3.143.
Simao M.., Fonseca E., Garcia R., Mansur E., Pacheco G. (2016). Effects of auxins and different culture systems on the adventitious root development of Passiflora pohlii Mast. and their ability to produce antioxidant compounds. Plant Cell Tiss Organ Cult., vol. 124, pp. 419-430. DOI: 10.1007/s11240-015-0904-2.
Steffens B., Rasmussen A. (2016) The physiology of Adventitious Roots. Plant Physiology, vol. 170(2), pp. 603-617. DOI: www.plantphysiol.org/cgi/doi/10.1104/pp.15.01360
Tien, Le. (2020) Root cultures for secondary products. In Plant Roots, edited by Yildirim E., Turan M., Ekinci M. – London: IntechOpen, DOI: 10.5772/intechopen.94419
Tumagambetova A., Alexyuk P., Bogoyavlenskij V., Zaitseva E., Omirtaeva M., Alexyur M., Sokolova N. (2017) Adjuvant activity of saponins from Kazakhstani plants on the immune response to the subunit influenza vaccine. Archives of Virology, Vol. 62(12), pp. 3817-3826. DOI: 10.1007/s00705-017-3560-5.
