ТҰҚЫ АТАЛЫҚТАРЫНЫҢ РЕПРОДУКТИВТІ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ КРИОКОНСЕРВАЦИЯСЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v88.i3.11Кілттік сөздер:
криоконсервация, криопротектор, репродуктивті жасушалар, тұқы, шәуетАннотация
Қазіргі уақытта балықтардың репродуктивтік жасушаларын криоконсервациялау генетикалық биоалуантүрлілікті сақтау, сондай-ақ балық шаруашылығы мен аквакультураны дамыту стратегиясында өзекті бағыт болып табылады. Ғылыми зерттеулер 2021 ж «С.Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университетінің» КеАҚ «Балық шаруашылығы» ғылыми-зерттеу орталығында және «Республикалық мал шаруашылығын асылдандыру «Асыл түлік» АҚ-да жүргізілді. Зерттеу барысында 10% этиленгликоль және 10% диметилсульфидоксид негізінде криопротектордың екі түрін қолдана отырып, аталық тұқы репродуктивті жасушаларын криоконсервациялау әдісі зерттелді. Эксперименттік жұмыстарды жүргізу кезінде балықтарды сұрыптау және тұқы шәуетін мұздату бойынша жалпы қабылданған әдістер қолданылды. Жыныс өнімдерінің сапасын бағалау Персовтың 5 балдық шкаласы бойынша жүргізілді. Сондай-ақ, сапаны бағалау кезінде ұрықтың көлемі, концентрациясы, тұқы сперматозоидтарының белсенділігі мен қозғалғыштығы ескерілді. Ғылыми зерттеулер жүргізу нәтижесінде этиленгликольдің 10% құрамында криопротекторлық ортаны пайдалану ДМСО-мен салыстырғанда оң әсер ететіні анықталды, өйткені ол мұздату кезінде жасушалар бастан кешіретін осмотикалық және тотықтырғыш стресті төмендетеді. Алынған нәтижелер қос температуралық соққыдан кейін аталық балықтардың репродуктивті жасушаларының өмір сүруін арттыру үшін жасушаішілік судың мөлшеріне байланысты криопротекторлық ерітіндідегі енетін протекторлардың концентрациясын түзетуді ұсынуға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері осы кәсіптік нысандардың генетикалық алуантүрлілігін сақтау үшін балық зауыттарында тұқы асыл тұқымды материалдарының криобанк гендік қорын құруға мүмкіндік береді.
Библиографиялық сілтемелер
Бапсанова, А.М. Криоконсервация генетического материала для сохранения редких и исчезающих видов животных / А.М. Бапсанова // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. – 2012. – № 1. – С. 79.
Ананьев, В.И. К вопросу о создании национальной системы генофондных коллекций рыб и других гидробионтов России для аквакультуры и сохранения редких и исчезающих видов: правовые и нормативнометодологические аспекты / В.И. Ананьев, М.С. Манохина // Ветеринарная патология. – 2007. – № 1. – С. 19-24.
Белая М.М., Красильникова А.А., Пономарева Е.Н. Разработки южного научного центра РАН в области криоконсервации репродуктивных клеток рыб / Известия Самарского научного центра Российской академии наук, т. 20, № 5(2), 2018 – С 280-286.
Чипинов, В.Г. Экономическая эффективность использования криоконсервированной спермы при выращивании осетровых видов рыб / В.Г. Чипинов, М.М. Богатырева // Актуальные проблемы обеспечения продовольственной безопасности юга России: инновационные технологии для сохранения биоресурсов, плодородия почв, мелиорации и водообеспечения: материалы Международной научной конференции (27-30 сентября 2011 г., Ростов-на-Дону). – Ростов-на-Дону: Изд-во ЮНЦ РАН, 2011. – С. 133-135.
Бех В.В. Криоконсервация спермы карпов украинских пород // Докл.Межд. конф. «Сохранение генетических ресурсов», Санкт-Петербург, 19-22 октября 2004. Цитология. 2004. Т. 46, № 9. С.769-770.
Горбунов Л.В., Филипов В.Ю., Бучацкий Л.П. Воспроизводимость результатов оплодотворения ооцитов деконсервированными спермиями карпа (Сyprinus carpio L.) // Биотехнология. 2010. Т. 3, № 6. С. 80-84.
Матишов Г.Г., Пономарева Е.Н., Белая М.М. Сохранение генетического разнообразия рыб методами низкотемпературного консервирования // Рыбное хозяйство. 2012. № 3. С. 59-62
Bernath G., Zarski D, Kása E., Staszny Á., Várkonyi L., Kollár T., Hegyi Á., Bokor Z., Urbányi B., Horváth Á. Improvement of common carp (Cyprinus carpio) sperm cryopreservation using a programmable freezer // General and Comparative Endocrinology. 2016. V.237. P 78-88.
Boryshpolets S., Dzyuba B., Rodina M., Li P., Hulak M., Gela D, Linhart O. Freeze-thawing as the factor of spontaneous activation of spermatozoa motility in common carp (Cyprinus carpio L.) // Cryobiology. 2009. V 59. P291-296.
Boryshpolets S., Sochorova D., Rodina M., Linhart O., Dzyuba B. Cryopreservation of carp (Cyprinus carpio L.) sperm: impact of seeding and freezing rates on post-thaw outputs // Biopreserv and Biobanking. 2017. V. 15, 3. P. 234-240.
Bozkurt Y., Yavas I. Effect of different straw volumes and thawing rates on post-thaw quality and fertiliza tion ability of cryopreserved common carp (Cyprinus carpio) sperm // LIMNOFISH - Journal of Limnology and Freshwater Fisheries Research. 2017. V 3 N 1. P 25-31.
Bozkurt Y., Yavas I., Yildiz C. Effect of extender supplemented with different sugar types on post-thaw motility, viability and fertilizing ability of cryopreserved common carp (Cyprinus carpio) // The Israeli Journal of Aquaculture – Bamidgeh, IJA. 2016. V. 68. P. 1334.
Dietrich M.A., Irnazarow I., Ciereszko A. Proteomic identification of seminal plasma proteins related to the freezability of carp semen // Journal of Proteomics. 2017. V. 162. P. 52-61.
Dzyuba B., Cosson J., Yamaner G., Bondarenko O., Rodina M., Gela D., Bondarenko V., Shaliutina A., Linhart O. Hypotonic treatment prior to freezing improves cryoresistance of common carp (Cyprinus carpio L.) spermatozoa // Cryobiology. 2013. V. 66. P192-194.
Horokhovatskyi Y., Sampels S., Cosson J., Linhart O., Rodina M., Fedorov P., Blecha M., Dzyuba B. Lipid composition in common carp (Cyprinus carpio) sperm possessing different cryor //Cryobiology. 2016. V 73. P282-285.
Horváth Á., Miskolczi E., Urbányi B. Cryopreservation of common carp (Cyprinus carpio) sperm in 1.2 and 5 ml straws and occurrence of haploids among larvae produced with cryopreserved sperm //Cryobiology. 2007. V.54. P251-257.
Irawan H., Vuthiphandchai V., Nimrat S. The effect of ext, cryoprotectants and cryopreservation methods on common carp (Cyprinus carpio) sperm // Anim. Reprod. Sci. 2010. V 122 P 236-243.
Kutluyer F., Öğretmen F., İnanan B.E. Cryopreservation of goldfish (Carassius auratus) spermatozoa: Effects of extender supplemented with taurine on sperm motility and DNA damage // CryoLetters. 2016. V.37., N 1. P41-46.
Li P., Hulak M., Koubek P., Sulc M., Dzyuba B., Boryshpolets S., Rodina M., Gela D., Manaskova-Postlerova P., Peknicova J., Linhart O. Ice-age endurance: the effects of cryopreservation on proteins of sperm of common carp, Cyprinus carpio L. // Theriogenology. 2010. V. 74. P. 413-423.
Li P., Li Z., Dzyuba B., Hulak M., Rodina M., Linhart O. Evaluating the impacts of osmotic and oxidative stress on Common carp (Cyprinus carpio L.) sperm caused by cryopreservation techniques //Biol. Reprod. 2010. V. 83. P. 852-858
Magyary I., Urbányi B., Horváth Á., Dinnyes A. Cryopreservation of gametes and embryos of Cyprinid fishes. Cryopreservation in Aquatic Species, 2 ndEd. Ed. Tiersch T.R., Green Ch.C. World Aquaculture Society. Baton Rouge, Louisiana, USA. 2011. P. 525-538.
Öğretmen F., İnanan B.E. Evaluation of cryoprotective effect of Turkish pine honey on common carp (cyprinus carpio) //CryoLetters. 2014. V. 35, № 5. P. 427-437.
Öğretmen F., İnanan B.E., Kutluyer F., Kayim M. Effect of semen extender supplementation with cysteine on post-thaw sperm quality, DNA damage, and fertilizing ability in the common carp (Cyprinus carpio) // Theriogenology. 2015. V.83, N9. P. 1548-1552.
Yavas I., Bozkurt Y., Yildiz C. Cryopreservation of scaly carp (Cyprinus carpio) sperm: effect of different cryoprotectant concentr post-thaw motility, fertilization and hatching success of embryos //Aquacult. Int. 2014. V. 22. P. 141-148.
Правдин И.Ф. Руководство по изучению рыб. - М.: Пищевая промышленность, 1966. - 376 с.
Лакин Г.Ф. Биометрия - М.: Высш.школа, 1990.-352 с.
Коросов А. В., Горбач В. В. Компьютерная обработка биологических данных. –Петрозаводск: Изд-во ПетрГУ,– 2007, –76 с.
