GYMNOSPERMIUM ALTAICUM (PALL.) SPACH (BERBERIDACEAE) – ІЛЕ-АЛАТАУЫНЫҢ ЖАБАЙЫ ЖЕМІСТІ ОРМАНДАРЫНЫҢ ЕРТЕ КӨКТЕМГІ ЭЛЕМЕНТІ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v86.i1.02Аннотация
Мақалада Іле Алатауындағы жабайы жемісті алмалы және доланалы ормандар қауымдастығының флоралық құрамы сирек түр Gymnospermum altaicum (Pall.) Spach қатысуымен ұсынылды. Жоғары өсімдіктер флорасының жалпы тізімі 156 түрді, 121 туыс және 48 тұқымдасты құрайды. Олардың көпшілігі (84%) – шөптесін өсімдіктер; ағашты-бұталы түрлер небәрі 25, олардың 9-ы жабайы интродуценттер болып табылады (Ulmus laevis, Ulmus pumila, Morus nigra, Juglans regia, Malus domestica, Acer negundo, Acer platanoidеs, Viburnum opulus және Parthenocissus quinquefolia). Жетекші орынды негізгі 10 тұқымдас өкілдері алады, олар флораның жалпы тізімінің 65% құрайды: Asteraceae, Poaceae, Rosaceae, Lamiaceae, Apiaceae, Fabaceae, Ranunculaceae, Caryophyllaceae, Boraginaceae және Scrophulariaceae. Зерттелген қауымдастықтардың флоралық ядросы 39 түрден тұрады, олар орманды және орманды-шалғынды экологиялық элементтер тобына жатады. Сонымен бірге, G. altaicum қатысқан қауымдастықтар құрамында Қазақстанның Қызыл кітабына енген басқа да сирек түрлер – Malus sieversii, Armeniaca vulgaris, Paeonia intermedia анықталды. Зерттелген қауымдастықтардың антропогендік бұзылысы анықталды, олардың индикаторлары тек адвентивті түрлер ғана емес, сонымен бірге, жабайы интродуценттер де болып табылады. Соған байланысты, зерттелген қауымдастықтарды қорғауды күшейту және тұрақты мониторинг жүргізу ұсынылады.
Түйін сөздер: Gymnospermium, Berberidaceae, Қазақстанның Қызыл кітабы, өсімдік қауымдастықтары, флоралық құрам, Іле-Алатауы.Библиографиялық сілтемелер
2 Stearn W.T., Webb D.A. “Gymnospermium Spach”. In Flora Europaea. Vol. 1. Lycopodiaceae to Platanaceae, edited by Tutin T.G., Heywood V.H., Burges N.A., Valentine D.H., Walters S.M., Webb D.A. 244. Cambridge: Cambridge University Press, 1964. –
3 Rosati L., Coppi A., Farris E., Fascetti S., Becca G., Peregrym M., Tan K., Selvi F. “The Genus Gymnospermium (Berberidaceae) in Italy: Identity and Relationships of the Populations at the Western Limit of the Genus Range.” Plant Biosystems 153 (6). (2019): 796–808. https://doi.org/10.1080/11263504.2018.1549613.
4 Plants of the World Online (POWO). Available from http://www.plantsoftheworldonline.org/ (accessed 12 January 2021).
5 Pavlov N.V. Flora of Kazakhstan: in 9 vols. Alma-Ata: Academy of Science of KazSSR, 1956-1966. [in Russian].
6 Abdulina S.A. Checklist of vascular plants of Kazakhstan. Almaty: Academy of Sciences, 1999.
7 Kokoreva I.I. Adaptation strategies of polycarpous plant species of the Northern Tien Shan. Almaty, 2011. [in Russian].
8 Yin L. Rare Endangered Endemic Higher Plants in Xinjiang of China. Urumqi: Xinjiang Science & Technology Publishing House, 2006.
9 Ying T.S., Boufford D.E., Brach A.R. Gymnospermium Spach. In Fl. China, vol. 19. Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden, 2011.
10 Baikov K.S. ed. Check-list of flora of Asian Russia: Vascular plants.Novosibirsk: Publishing house of the SB RAS, 2012. [in Russian].
11 Maneyev A.G. ed. Red Book of the Altai Republic (Plants), 3rd Gorno-Altaysk, 2017. [in Russian].
12 The Red Data Book of Kazakhstan. Volume 2. Part 1. Plants. Re-edition, completed and revised. Astana, 2014.
13 Flora of the USSR: in 30 vols. Moscow-Leningrad, 1934-1964. [in Russian].
14 Arkhangelsky D.B., Takhtajan L. “Morphology of pollen grains of Leontice L., Gymnospermium Spach and allied genera of the family Berberidaceae”. Bot. Zhurn. SSSR vol. 57. (1972): 921–926. [in Russian].
15 Stearn W.T., Webb D.A. “Gymnospermium Spach”. In Flora Europaea. Vol. 1. 2 ed.: Psilotaceae to Platanaceae , edited by Tutin T.G. 29–295. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
16 Karl R., Strid A. “Bongardia chrysogonum (Berberidaceae) rediscovered on the East Aegean island of Chios”. Phytol Balcanica vol. 15. (2009): 337–342.
17 Barina Z., Cakovic D., Pifko D., Schönswetter P., Somogyi G., Frajman B. “Phylogenetic relationships, biogeography and taxonomic revision of European taxa of Gymnospermium (Berberidaceae)”. Bot. J. Linnean Soc. vol. 184(3). (2017): 298–311. https://doi.org/10.1093/botlinnean/box028
18 Wang W., Zhi-Duan Chen, Yang Liu, Rui-Qi Li, and Jian-Hua Li. “Phylogenetic and Biogeographic Diversification of Berberidaceae in the Northern Hemisphere”. Systematic Botany vol. 32(4). (2007): 731-742. https://doi.org/10.1043/06-16.1
19 Lee S.H., Yeon M.H., Shim J.K. “Conservation implications of the genetic diversity of Gymnospermium microrrhynchum in Korea”. Genet. Mol. Res. Vol. 15(4). (2016). DOI: 10.4238/gmr15048843
20 Tan K., Shuka L., Siljak-Yakovlev S., Malo S., Pustahija F. “The genus Gymnospermium (Berberidaceae) in the Balkans”. Phytotaxa vol. 25. (2011): 1–17.
21 Stepanova E.F. Vegetation and flora of the Tarbagatai ridge. Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR, 1962. [in Russian].
22 Baytulin I.O., Kotukhov Yu.A. Flora of vascular plants of Kazakhstan Altai. Almaty, 2011. [in Russian].
23 Plant resources of the USSR: Flowering plants, their chemical composition, use; Family Magnoliaceae - Limoniaceae. Leningrad: Nauka, 1984. [in Russian].
24 Jenisa J., Nugrohoa A.E., Hashimotoa A., Deguchia J., Hirasawaa Yu., Wong Ch. P., Kanedaa T., Shirotac O., Moritaa H. “A New Benzylisoquinoline Alkaloid from Leontice altaica”. Natural Product Communications vol. 10 (2). (2015): 291-292.
25 The introduction of plants of the natural flora of the USSR. Moscow: Nauka, 1979. [in Russian].
26 Plants of the natural flora of Kazakhstan in the introduction. Handbook. Alma-Ata: Gylym, 1990. [in Russian].
27 Poletiko O.M., A.P. Mishenkova. Ornamental herbaceous plants in open ground. Reference book on the nomenclature of genera and species. Leningrad: Nauka, 1967. [in Russian].
28 Brian M. The Smaller Bulbs. London, 1990.
29 Ruksans J. Buried Treasures: Finding and Growing the World’s Choicest Bulbs. Portland, 2007.
30 Goloskokov V.P. Flora of the Dzungarian Alatau. Alma-Ata: Science, 1984. [in Russian].
31 Keys to the plants of Central Asia (Critical synopsis of flora): in 10 vols. Tashkent: FAN, 1968-1993. [in Russian].
32 Roldugin I.I., V.V. Fisyun. Flora of Chu - Ili mountains (compendium and analysis). Almaty: Ereket-print, 2018. [in Russian].
33 Kamelin R.V. Materials on the history of the flora of Asia. (Altai mountainous country). Barnaul, 1998. [in Russian].
34 Baitulin I.O., Kotukhov Yu.A., Sinitsina V.G., Ivashchenko A.A. “Flora of the Azutau ridge”. in Flora of East Kazakhstan. 24–135. Alma-Ata, 1991. [in Russian].
35 Kotukhov Yu.A., A.A. Ivashchenko, J. Lyman. Flora of vascular plants of the West Altai Nature Reserve. Almaty: Tethys, 2002. [in Russian].
36 Utyasheva T.R. “Ecological-floristic connections of communities with the participation of rare and endangered ephemeroid geophytes of the Markakol depression”. News of the NAS RK. Biological series vol. 2. (2007): 34-37. [in Russian].
37 Ivashchenko A.A. “Distribution of rare plant species in the central part of the Zailiyskiy Alatau”. Topical issues of biodiversity conservation in the Northern Tien Shan. Proceedings of the Intern. scientific. – pract. confer. to the 10th anniversary of the SSNP "Kulsay kulderi" and Intern. day for the Protection of Snow Leopard. (2017): 222 - 226. [in Russian].
38 Wintergoller B.A. “The hackberry’s forests of the western end of the Zailiyskiy Alatau”. Proceedings of the Botanical Gardens of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Vol. 8. (1964): 135-148. [in Russian].
39 Lavrenko E.M., A.A. Korchagin. Field Geobotany. Vol. 5. Moscow-Leningrad: Science, 1976. [in Russian].
40 Baitulin I.O., N.P. Ogar, S.G. Nesterova, Z.A. Inelova. Flora of the Ileyskiy Alatau. Almaty: Kazakh University, 2017. [in Russian].
41 Ivashchenko A.A., Zhaksylykova A.A. “Floristic diversity of apple forests on the monitoring sites of the Ile-Alatau National Park”. Bulletin of KazNU. Biological series vol. 1 (63). (2015): 231-238. [in Russian].
42 Ivashchenko A.A. “New for Kazakhstan adventive plants in the flora of the Ile-Alatau National Park”. Innovative ways of developing forestry and special protected natural areas: problems and prospects. (2011): 135-139. [in Russian].