Жиделер тұқымдасы (Elaeagnаceae) жемісіндегі натрий мен калий мөлшерін атомды-абсорбциялық спектрометрия әдісімен анықтау

Авторлар

  • M. D. Kassimbekova
  • A. N. Kaliyeva Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

DOI:

https://doi.org/10.26577/eb-2019-2-1419
        121 172

Аннотация

Мақалада жиделер тұқымдасына (Elaeagnаceae) жататын дәрілік өсімдіктердің жемісіндегі натрий мен калий мөлшерін атомды-абсорбциялық спектрометрия әдісімен  анықтау жолы қарастырылған. Калий мен натрий тірі организімдердің бойындағы алмастырылмайтын макроэлементтер қатарына жатады, олар метоболизмге қатысып, аса маңызды функцияларды атқаратыны бізге мәлім, сондықтан жиделер тұқымдасына жататын дәрілік өсімдіктердің бойында осы элементтердің бар жоғы анықталған болатын. Зерттеу объектісі ретінде жиделер тұқымдасының үш популяциясы жиналып алынды: Алматы облысы Қарасай ауданынан, Кеген ауданынан жиналып алынған дәрілік өсімдіктің түрлері, Итшомырт шырғанаққа (Hippophaë rhamnoides), Үшкіржеміс  жидеге (Elaeagnus oxycarpa) ботаникалық сипаттама берілді. Тәжірибе барысында жиделер тұқымдасы құрамындағы зерттелетін элемент белгілі стандартты ерітіндімен салыстыра отырып калибірлік график көмегімен орындалды. Әдетте, тәжірибеге алдын ала үш салыстырмалы ерітінді және бақылау ерітіндісі дайындалады, алайды жұмыс барысында  алты ерітінді дайындалды. Стандартты калий мен натрий ерітінділері (100 мкг/мл) ГСО 7474-98 бойынша, иондалған сумен араластыру арқылы жасалынды. Алынған нәтижелер бойынша,  жиделер тұқымдасының түрлерінің жемісінің құрамында аталған макроэлементтердің жоғарғы концентрациясы анықталды. Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы өсімдіктерден алынған дәрі-дәрмектерге өте үлкен мән береді. Сол себепті қазіргі таңда дәрілік өсімдіктердің шипалық қасиеттерін зерттеудің мағызы зор. Бұл жұмыста жиделер тұқымдасына (Elaeagnаceae) жататын түрлердің жемістерінің бағалы дәрілік шикізат ретінде дәстүрлі және халықтық медицинада түрлі мақсатта пайдалану жолдары мен өсімдіктерді жинау ережелері көрсетілді.

 Түйін сөздер: Elaeаgnаceae, Hippophaе rhamnoides, Elaeagnus oxycarpa, дәрілік өсімдіктер.

Библиографиялық сілтемелер

1. Н.М. Мухитдинов, А.Т. Мамурова. Дәрілік өсімдіктер. // Алматы- 2013. 3-7 б.
2. Kaliyeva A.N., Dyuskaliyeva G.U., Newsome A., Zhexembiyev R.K., Medeuova G.D.(2015) Biological features of medicinal plants of Agrіmonіa L. in South Eastern Kazakhstan: /Modern Applied Science. Published by Canadian Center of Science and Education. 9(5):6370
3. Gutzeit D1, Baleanu G, Winterhalter P, Jerz G. (2008). Vitamin C content in sea buckthorn berries (Hippophaë rhamnoides L. ssp. rhamnoides) and related products: a kinetic study on storage stability and the determination of processing effects. J Food Sci. Nov;73(9):C615-20.
4. Paweł G, Elga S, Aleksander S, Dalija S. (2014) Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) leaves as valuable source of lipophilic antioxidants: the effect of harvest time, sex, drying and extraction methods. Ind Crop Prod;60:1-e7.
5. The State of Pharmacopoeia Commission of P.R. China, 1977. Pharmacopeia of the People’s Republic of China.-1997, Beijing.
6. Абай А.А., Әбіл П.А., Қожамжарова Л.С. Жамбыл облысының кейбір дәрілік өсімдік қорларының қазіргі жағдайы мен медицинадағы маңызы. // Тараз- 2017.
7. Ф.М. Юнусова, А.Ш. Рамазанов, К.М. Юнусов. Определения содержания биологически активных веществ в плодах облепихи дагестанских популяций химия растительного сырья. -2009. №1. С. 109–111.
8. М. Рысұлы,Т.Н. Парманқұлова, А.С. Садвакас, М.Б. Хамзаева, А.К. Курманкожаева, Д.Т. Әзімхан. Жергілікті өсімдіктің ісік ауруында қолдану мүмкіндіктері. // Тараз- 2015.
9. Aleksandra Zielińska, Izabela Nowak. Abundance of active ingredients in sea-buckthorn oil. // Lipids Health Dis. -2017: 16: 95.
10. Alam Z, Sana U. Sea buckthorn seed oil protects against the oxidative stress produced by thermally oxidized lipids. // Food Chem;-2015.186:6e12.
11. Б.Ө. Жақып. Қазақстан табиғаты. // Қазақ энцеклопедиясы.-2013.Т.5, 245-247 б.
12. Beata Olas. The beneficial health aspects of sea buckthorn (Elaeagnus rhamnoides (L.) A.Nelson) oil. // Department of General Biochemistry, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz,-2017. Pomorska 141/3, 90-236 Lodz, Poland.
13. Исаев Олег. Особенности выращивания облепихи для получения таннинсодержащего сырья.// Автореферат.-1999.
14. N. P. Bekker and A. I. Glushenkova. Components of Certain Species of the Elaeagnaceae Family. // Chemistry of Natural Compounds.-2001, Volume 37, Issue 2, pp 97–116.
15. Ainagul Ospanova, Ainagul Kaliyeva, Lyailya Anuarova, Aliya Bazargaliyeva, Gulzira Yernazarova, Aliya Ramazanov, Imankul Sekenova. // Mildew of oleaster (Elaeagnus oxycarpa Schlecht.) registered in large industrial cities (Pavlodar, Aksu, Ekibastuz) of the Pavlodar region. Volume 25, Issue 3, - 2018, P. 446-451.
16. O. N. Tolkachev E. A. AbizovE. V. AbizovaS. D. Mal’tsev. Phytochemical study of the bark of some plants of the Elaeagnaceae family as a natural source of β-carboline indole alkaloids. // Pharmaceutical Chemistry Journal. -2008, Volume 42, Issue 11, pp 630–632.
17. Koohi-Hosseinabadi O, Ranjbar Z, Sepehrimanesh M, AndisheTadbir A, Poorbaghi SL5, Bahranifard H, Tanideh N, Koohi-Hosseinabadi M, Iraji A. Biochemical, hematological, and pathological related healing effects of Elaeagnus angustifolia hydroalcoholic extract in 5-fluorouracil-induced oral mucositis in male golden hamster. // Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran,-2017.
18. Ulf Swenson Igor V. Bartish. Taxonomic synopsis of Hippophae (Elaeagnaceae). // Nordic Journal of Botany.-2018.
19. Hongfang Wang, Han Liu, Mingbo Yang, Lei Bao and Jianping Ge. Phylogeographic study of Chinese seabuckthorn (Hippophae rhamnoides subsp. sinensis Rousi) reveals two distinct haplotype groups and multiple microrefugia on the Qinghai‐Tibet Plateau. // Ecology and Evolution.-2014. Pp.4370-4379
20. Igor Bartish. An Ancient Medicinal Plant at the Crossroads of Modern Horticulture and Genetics: Genetic Resources and Biotechnology of Sea Buckthorn (Hippophae L., Elaeagnaceae). // The Czech Academy of Sciences.- 2016
21. А.Г. Хайрулина, С.В. Темерев. Определение натрия и калия в природных водах методом фотометрии пламени. // Известия Алтайского государственного университета.-2012.
22. Н.В. Мазняка, А.П. Верхотурова, В.Н. Лосева*, Т.Н. Замай. Определение натрия и калия в биологических объектах методами атомно-абсорбционной и атомно-эмиссионной спектроскопии. // Journal of Siberian Federal University. Chemistry.-2012
23. Stocking C.J., Slater J.M., Unwin R., Walter S., Folkerd E. An automated technique for the simultaneous determination of cations in nanoliter volumes. //Kidney International. - 1999. V. 56. P. 338- 343.
24. http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Elaeagnaceae/
25. Васильев В.П. Аналитическая химия. Физико-химические методы анализа, учеб. для студ. вузов, обучающихся по химико-техн. спец. // В.П. Васильев. изд 5-е., стереотип. −2005. С. 383.

References
Abay A.A., Abil P.A., Kozhamzharova L.S. (2017) The current state of some medicinal plant stocks in Zhambyl region and its significance in medicine. Taraz.
A.G. Khairulina, S.V. Temerev. (2012) Determination of sodium and potassium in natural waters by flame photometry. // News of Altai State University.
Ainagul Ospanova, Ainagul Kaliyeva, Lyailya Anuarova, Aliya Bazargaliyeva, Gulzira Yernazarova, Aliya Ramazanov, Imankul Sekenova. (2018) Mildew of oleaster (Elaeagnus oxycarpa Schlecht.) registered in large industrial cities (Pavlodar, Aksu, Ekibastuz) of the Pavlodar region. Volume 25, Issue. pp. 446-451.
Alam Z, Sana U. (2015). Sea buckthorn seed oil protects against the oxidative stress produced by thermally oxidized lipids. Food Chem; 186:6e12.
Aleksandra Zielińska, Izabela Nowak (2017). Abundance of active ingredients in sea-buckthorn oil. Lipids Health Dis. 2017: 16: 95.
Beata Olas. The beneficial health aspects of sea buckthorn (Elaeagnus rhamnoides (L.) A.Nelson) oil. (2017) Department of General Biochemistry, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz. Pomorska 141/3, 90-236 Lodz, Poland.
B. Jakyp. (2013) Kazakhstan Nature's 5 volumes. Kazakh Encyclopedia. Almaty.
F.M. Yunusova, A.Sh. Ramazanov, K.M. Yunusov. (2009) Determination content of biologically active substances in the fruits of sea-buckthorn Dagestan populations, chemistry of plant materials. №1. pp. 109–111.
Gutzeit D1, Baleanu G, Winterhalter P, Jerz G. (2008). Vitamin C content in sea buckthorn berries (Hippophaë rhamnoides L. ssp. rhamnoides) and related products: a kinetic study on storage stability and the determination of processing effects. J Food Sci. Nov;73(9):C615-20.
Hongfang Wang, Han Liu, Mingbo Yang, Lei Bao and Jianping Ge. Phylogeographic study of Chinese seabuckthorn (Hippophae rhamnoides subsp. sinensis Rousi) reveals two distinct haplotype groups and multiple microrefugia on the Qinghai‐Tibet Plateau. (2014) Ecology and Evolution. pp.4370-4379
http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Elaeagnaceae/
Igor Bartish. (2016) An Ancient Medicinal Plant of the Modern Horticulture and Genetics: Genetic Resources and Biotechnology of the Sea of Buckthorn (Hippophae L., Elaeagnaceae). The Czech Academy of Sciences.
Kaliyeva A.N., Dyuskaliyeva G.U., Newsome A., Zhexembiyev R.K., Medeuova G.D.(2015) Biological features of medicinal plants of Agrіmonіa L. in South Eastern Kazakhstan: /Modern Applied Science. Published by Canadian Center of Science and Education. 9(5):6370
Koohi-Hosseinabadi O, Ranjbar Z, Sepehrimanesh M, AndisheTadbir A, Poorbaghi SL5, Bahranifard H, Tanideh N, Koohi-Hosseinabadi M, Iraji A. (2017) Biochemical, hematological, and pathological related healing effects of Elaeagnus angustifolia hydroalcoholic extract in 5-fluorouracil-induced oral mucositis in male golden hamster. Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.
M. Rysuli, T.N. Parmankulova, A.S. Sadvakas, M.B. Hamzaeva, A.K. Kurmankozhaeva, D.T. Azimhan.(2015) Opportunity to use local plant cancer. Taraz.
N.M. Mukhitdinov, A.T. Mamurov. (2013) Medicinal plants. Almaty. pp. 3-7
N.V. Maznyak, A.P. Verkhoturova, V.N. Losev *, T.N. Zamai. (2012) Determination of sodium and potassium in biological objects by atomic absorption and atomic emission spectroscopy. Journal of Siberian Federal University. Chemistry.
N.P. Bekker and A. I. Glushenkova. (2012) Components of Certain Species of the Elaeagnaceae Family. Chemistry of Natural Compounds. Volume 37, Issue 2, pp 97–116
O.N. TolkachevE. A. AbizovE. V. AbizovaS. D. Mal’tsev. (2008) Phytochemical study of the bark of some plants of the Elaeagnaceae family as a natural source of β-carboline indole alkaloids. Pharmaceutical Chemistry Journal. Volume 42, Issue 11, pp 630–632.
Paweł G, Elga S, Aleksander S, Dalija S. (2014) Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) leaves as valuable source of lipophilic antioxidants: the effect of harvest time, sex, drying and extraction methods. Ind Crop Prod;60:1-e7.
Shishkina E.E. (1978) Biochemical composition of sea buckthorn fruits.
Stocking C.J., Slater J.M., Unwin R., Walter S., Folkerd E. (1999) An automated technique for the simultaneous determination of cations in nanoliter volumes. // Kidney International. V. 56. pp. 338- 343.
The State of Pharmacopoeia Commission of P.R. China, (1977) Pharmacopeia of the People’s Republic of China. Beijing.
Ulf Swenson Igor V. Bartish. (2018) Taxonomic synopsis of Hippophae (Elaeagnaceae). Nordic Journal of Botany.
Vasiliev, V.P. Analytical chemistry. (2005) Physico-chemical methods of analysis, studies. for stud. universities, students in chemical technology. Specialist.V.P. Vasiliev. 5th ed., stereotype.pp. 383.

Жүктелулер

Как цитировать

Kassimbekova, M. D., & Kaliyeva, A. N. (2019). Жиделер тұқымдасы (Elaeagnаceae) жемісіндегі натрий мен калий мөлшерін атомды-абсорбциялық спектрометрия әдісімен анықтау. ҚазҰУ Хабаршысы. Биология сериясы, 79(2), 32–41. https://doi.org/10.26577/eb-2019-2-1419