Сирек кездесетін эндем Lonicera iliensis Pojark. өсімдігі жапырағының анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктері
Кілттік сөздер:
Lonicera iliensis Pojark., эпидерма, склеренхима, флоэма, паренхима, трихомалар, өткізгіш шоқ.Аннотация
Мақалада сирек кездесетін эндемик түр Lonicera iliensis Pojark. өсімдігінің анатомиялық-морфологиялық құрылысының ерекшеліктері берілген. Lonicera iliensis Pojark. өсімдігінің жас, орта және генеративтік дарақтары жапырақ тақтасының анатомиялық құрылысын зерттеу үш популяция, тоғыз ценопопуляцияда жүргізілді. Іле ұшқатының бірінші популяциясы – Алматы облысы, Балқаш ауданы, Бақанас елді-мекеніне жақын Іле өзені жағалауынан, екінші популяциясы – Алматы облысы, Райымбек ауданы, Алғабас елді-мекеніне жақын Шелек өзені жағалауынан, үшінші популяциясы Алматы облысы, Райымбек ауданы, Ақтоғай шатқалындағы, Шарын өзені жағалауынан табылды. Іле ұшқаты популяцияларының GPS координаттары: бірінші популяция – N 44045.784/, E 076019.710/, теңіз деңгейінен биіктігі 351-398 м; екінші популяция – N 43012.079/, E 078031.412/, теңіз деңгейінен биіктігі 1216-1232 м; үшінші популяция – N 43012.959/, E 078050.576, теңіз деңгейінен биіктігі 1142-1156 м.
Lonicera iliensis Pojark. өсімдігінің әр түрлі ценопопуляцияларындағы жас, орта және генеративтік дарақтардың жапырақ тақтасының анатомиялық құрылысын салыстыру нәтижесінде олардың бір-біріне ұқсастығы анықталды. Зерттелген барлық дарақтарда дорзовентральдық құрылыс және мезофиллдің көпқабаттылығы байқалды. Барлық популяциялардың үшінші ценопопуляция (№ 3, № 6 және № 9) дарақтары жалпақ жапырақ тақтасына ие. Lonicera iliensis Pojark. өсімдігінің № 5 және № 8 ценопопуляциялары орта генеративтік дарақтары жапырақ тақталарының ірі өлшемімен ерекшеленді. Сонымен қатар, № 5 және № 8 ценопопуляциялардың дарақтарында ксероморфтық ұйымдасу белгілері анықталды.
Зерттеу барысында алынған нәтижелер аз зерттелген Lonicera iliensis өсімдігі туралы биологиялық мәліметтерді толықтырады.
Библиографиялық сілтемелер
2. Cramer W, Bondeau A, Woodward FI, Prentice IC, Betts RA, Brovkin V, Cox PM, Fisher V, Foley JA, Friend AD, Kucharik C, Lomas MR, Ramankutty N, Sitch S, Smith B, White A, Young-Molling C (2001) Global response of terrestrial ecosystem structure and function to CO2 and climate change: Results from six dynamic global vegetation models. Glob Change Biol, 7:357–373.
3. Тихонова ВЛ, Беловодова НТ (2002) Реинтродукция дикорастущих травянистых растений, Состояние проблемы и перспективы. Бюллетень Главного Ботанического сада, 183:90-107.
4. Серебряков ИГ (1952) Морфология вегетативных органов высших растений. Советская наука, Москва. ISBN:978-5-4458-5466-1
5. Қазақстанның Қызыл Кітабы (2014) 2-басылым. 2-ші том: Өсімдіктер, АртPrintXXI, Астана. ISBN:978-601-80334-7-6.
6. Пояркова АИ (1958) Род Lonicera L. Флора СССР. М.: Л.: Изд-во АН СССР, Т. 23. С. 467-573.
7. Флора Казахстана (1965) А.: Наука, Т. 8. 448 с.
8. Куклина АГ, Скворцов АК (1990) К интродукции жимолости илийской. Бюллетень Главного Ботанического Сада, 157:3-9.
9. Мухитдинов НМ, Ахметова АБ, Аметов АА, Абидкулова КТ, Карашолакова ЛН (2012) Сравнительная анатомо-морфологическая характеристика стебля Lonicera Iliensis Pojark. из разных эколого-ценотических условий. Вестник КазНУ, серия экологическая, 3(35):63-73.
10. Барыкина РП, Веселова ТД, Девятов АГ, Джалилова ХХ, Ильина ГМ, Чубатова НВ (2004) Справочник по ботанической микротехнике. Основы и методы. МГУ, Москва. ISBN: 5-211-06103-9.
11. Лакин ГФ (1990) Биометрия. Высшая школа, Москва. ISBN: 5-06-000471-6.
12. Удольская НЛ (1976) Введение в биометрию. Наука Казахской ССР, Алма-Ата. 83 с.
13. Лотова ЛИ (2007) Ботаника: морфология и анатомия высших растений. КомКнига, Москва. ISBN: 978-5-484-00698-4.
14. Лотова ЛИ, Тимонин АК (1989) Сравнительная анатомия высших растений. Учебно-методическое пособие. Московский Университет, Москва. ISBN: 5-211-01190-2.
References
1. Parmesan C (2006) Ecological and evolutionary responses to recent climate change. Annu Rev Ecol Evol S, 37:637–669.
2. Cramer W, Bondeau A, Woodward FI, Prentice IC, Betts RA, Brovkin V, Cox PM, Fisher V, Foley JA, Friend AD, Kucharik C, Lomas MR, Ramankutty N, Sitch S, Smith B, White A, Young-Molling C (2001) Global response of terrestrial ecosystem structure and function to CO2 and climate change: Results from six dynamic global vegetation models. Glob Change Biol, 7:357–373.
3. Tihonova VL, Belovodova NT (2002) The reintroduction of wild grasses. Status of problems and prospects, Bulletin of the Main Botanical Garden [Reintrodukcija dikorastushhih travjanistyh rastenij. Sostoyanie problemyi i perspektivyi. Byulleten Glavnogo Botanicheskogo sada] 183:90-107. (In Russian)
4. Serebrjakov IG (1952) Morphology of vegetative organs of higher plants. Soviet science, Moscow [Morfologija vegetativnyh organov vysshih rastenij. Sovetskaya nauka, Moskva] ISBN: 978-5-4458-5466-1. (In Russian)
5. Red Book of Kazakhstan (2014) second edition. Vol. 2: Plants, “АртPrintXXI”, Astana. ISBN: 978-601-80334-7-6.
6. Pojarkova AI (1958) The genus Lonicera L. Flora of the USSR. M.: L.: Publishing House of the USSR Academy of Sciences [Rod Lonicera L. Flora SSSR. M.: L.: Izd-vo AN SSSR] V. 23. P. 467-573. (In Russian)
7. Flora of Kazakhstan (1965) [Flora Kazahstana. A.: Nauka] A.: Science, V. 8. 448 pp. (In Russian)
8. Kuklina AG, Skvorcov AK (1990) Introduction of Ili honeysuckle. Bulletin of the Main Botanical Garden [K introdukcii zhimolosti ilijskoj. Byulleten Glavnogo Botanicheskogo Sada] 157:3-9. (In Russian)
9. Muhitdinov NM, Ahmetova AB, Ametov AA, Abidkulova KT, Karasholakova LN (2012) Comparative anatomy and morphological characteristics of stem of Lonicera iliensis Pojark. from different environmental and coenotic conditions. Bulletin of KazNU, series ecological [Sravnitel'naja anatomo-morfologicheskaja harakteristika steblja Lonicera Iliensis Pojark. Iz raznyhjekologo-cenoticheskih uslovij. Vestnik KazNU, seriya ekologicheskaya] 3(35):63-73. (In Russian)
10. Barykina RP, Veselova TD, Devjatov AG, Dzhalilova HH, Il'ina GM, Chubatova NV (2004) Reference book botanical microtechnology, fundamentals and methods. MGU, Moscow. [Spravochnik po botanicheskoj mikrotehnike, osnovy i metody. MGU, Moskva] ISBN: 5-211-06103-9. (In Russian)
11. Lakin GF (1990) Biometrics. Higher School, Moscow [Biometrija. Vyisshaya shkola, Moskva] ISBN: 5-06-000471-6. (In Russian)
12. Udolskaya NL(1976) Introduction to biometrics. Science Kazakh SSR, Alma-Ata. [Vvedenie v biometriju. Nauka Kazahskoy SSR, Alma-Ata] 83 pp. (In Russian)
13. Lotova LI (2007) Botany: morphology and anatomy of higher plants. KomKniga, Moscow [Botanika: morfologiya i anatomiya vyisshih rasteniy. KomKniga, Moskva] ISBN: 978-5-484-00698-4. (In Russian)
14. Lotova LI, Timonin AK (1989) Comparative anatomy of higher plants. Training handbook. Moscow University, Moscow [Sravnitelnaya anatomiya vyisshih rasteniy. Uchebno-metodicheskoe posobie. Moskovskiy Universitet, Moskva] ISBN: 5-211-01190-2. (In Russian)
