ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ CYTOSPORA EHRENB. ТУЫСЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v96.i3.04Кілттік сөздер:
пикнидиалы саңырауқұлақ, өсімдіктердің қатерлі ісік ауруы, таралуы, иелік-өсімдік, Cytospora туысы, цитоспороз, Қазақстанның оңтүстік-шығысы.Аннотация
Қазақстанның оңтүстік-шығысында кездесетін пикнидиалы саңырауқұлақтар туралы, олардың кейбір түрлері ағаш өсімдіктерінің паразиттері ретінде экономикалық үлкен маңыздылығына қарамастан мәліметтер жеткіліксіз және едәуір ескірген (әсіресе түрлердің таксономиясы). Сондықтан, жұмысымыздың мақсаты Қазақстанның оңтүстік - шығыс аумағында Cytospora Ehrenb туысының түрлерін анықтау және олардың таралуы мен иелік - өсімдіктері бойынша мәліметтерге талдау жүргізу. Жұмыстың ғылыми және практикалық маңыздылығы ағаш өсімдіктерінің бұтақтарын қуратып, ағаштың қатерлі ісігі мен ойық жара ауруларын тудыратын қоздырғыштар ретінде үлкен маңызы бар Cytospora туысы түрлерінің жаңа нүктелерін табу, таралуы туралы мәліметтерге негізделмек. Мақаланың материалы: авторлармен әр жылдары жүргізілген зерттеулер барысында жиналған және Ботаника және фитоинтродукция институтының гербарий қорында сақталған гербарий үлгілері, сонымен қатар, әдеби деректер. Саңырауқұлақтар препараттарын дайындау, оларды зерттеу және анықтау стандартты әдіс бойынша жүзеге асырылды. Үлгілер Номарскийдің интерференциялық оптикасы бар Polyvar фотомикроскобының көмегімен зерттелді және суретке түсірілді. Түрлердің иелік өсімдіктері мен жиналған жерінің координаттары көрсетіле отырып, аннотацияланған алфавиттік тізімі келтірілді. Қазақстанның оңтүстік-шығысында Cytospora туысының 43 түрі анықталды. Түрлердің ең көп саны Іле Алатауының бөктерінде (26 түр) табылды, Іле Алатауында Cytospora туысының 20 түрі анықталса, Жоңғар Алатауы, Күнгей Алатауы және Алтын - Эмель тау жоталары үшін сәйкесінше 10, 9 және 7 туыс өкілдері сипатталған. Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы шөлді аймақтардан 8 түр анықталды. Cytospora туысының түрлері түтікті өсімдіктердің 29 тұқымдасында кездеседі. Түрлердің ең көп саны Rosaceae Juss тұқымдасында (11 түр) анықталды, ал Salicaceae Mirb. (7), Betulaceae Gray (4), Fabaceae Lindl. (3) түрден. Жүргізілген зерттеудің құндылығы және практикалық маңыздылығы Cytospora туысы түрлерінің анықталған жері, таралуы және иелік - өсімдігіне бейімделуі туралы мәліметтерді алуға негізделген.
Библиографиялық сілтемелер
Adams G.C., Roux J., Wingfield M.J. «Cytospora species (Ascomycota, Diaporthales, Valsaceae): introduced and native pathogen of tree in South Africa». Australian Plant Pathology 35, (2006): 521-548. doi:10.1071/AP06058.
Adams G.C., Wingfield M.J., Common R. and Roux J. Phylogenetic relationships and morphology of Cytospora species and related teleomorphs (Ascomycota, Diaporthales, Valsaceae) from Eucalyptus. Centraalbureau voor Schimmelcultures, Utrecht, The Netherlands, 2005.
Catalogue of Life URL: https://www.catalogueoflife.org/ (accessed – 23 January 2023).
Cotuna O., Paraschivu M., Sărăţeanu V., Durău C. «Identification of the phyto-pathogenic fungus Cytospora leucostoma (Pers.) Sacc. in cherry trees from western Romania (case study).». Research Journal of Agricultural Science 52, no 2 (2020): 125-131.
Crous P.W., Schumacher R.K., Wingfield M.J., Akulov A., Denman S., Roux J., Braun U., Burgess T.I., Carnegie A.J., Váczy K.Z., Guatimosim E., Schwartsburd P.B., Barreto R.W., Hernández-Restrepo M., Lombard L., Groenewald J.Z. «New and Interesting Fungi». Fungal Systematics and Evolution 1, (2018): 169-215. doi: 10.3114/fuse.2018.01.08
Fan X.L., Bezerra J.D.P., Tian C.M., Crous P.W. «Cytospora (Diaporthales) in China». Persoonia 45, (2020): 1–45 doi:10.3767/persoonia.2020.45.01.
Fungi of Ukraine. A preliminary checklist (Eds. D.W. Minter and I.O. Dudka). CAB International, 1996.
Gao H., Pan M., Tian C. and Fan X. 2021. «Cytospora and Diaporthe Species Associated with Hazelnut Canker and Dieback in Beijing, China». Front. Cell. Infect. Microbiology 11, (2021): 1–22. doi:10.3389/fcimb.2021.664366.
Golovin S. E., Romanchenko T. I. “Diagnostika vozbuditelej mikoznogo usyhaniya, kornevyh i prikornevyh gnilej plodovyh kul'tur i sistema zashchitnyh meropriyatij (monografiya) [Diagnosis of causative agents of fungal desiccation, root and root rot of fruit crops and a system of protective measures (monograph)].” GNU VSTISP. – Izd. OOO «Izdatel'stvo Agrorus». - Moskva, 2013. (In Russian)
Golovin S.E. “Usyhaniye vetvey smorodiny i kryzhovnika, vyzyvayemoye gribami iz roda Cytospora, v sredney polose Rossii [Drying of currant and gooseberry branches caused by fungi of the genus Cytospora in central Russia].” Plodovodstvo i yagodovodstvo Rossii 66, no 1 (2021): 73-81. doi: 10.31676/2073-4948-2021-66-73-81. (In Russian)
Index Fungorum Database URL: http://www.indexfungorum.org/ (accessed – 23 January 2023).
Jami F., Marincowitz S., CrousP.W., Jacobsohn A., Wingfield M.J. «A new Cytospora species pathogenic on Carpobrotus edulis in its native habitat». Fungal Systematics and Evolution 2, (2018): 37-43. doi: 10.3114/fuse.2018.02.03.
Lawrence D.P., Holland L.A., Nouri M.T., Travadon R., Abramians A., Michailides T.J., Trouillas F.P. «Molecular phylogeny of Cytospora species associated with canker diseases of fruit and nut crops in California, with the descriptions of ten new species and one new combination». Ima Fungus 9, no 2 (2018.): 333–370. doi: 10.5598/imafungus.2018.09.02.07
Lawrence D.P., Travadon R., Pouzoulet J., et al. «Characterization of Cytospora isolates from wood cankers of declining grapevine in North America, with the descriptions of two new Cytospora species». Plant Pathology 66, (2017): 713–725.
Li Y., Azbukina Z. M. Fungi of Ussuri river valley – Beijing. Science Press. China, 2010.
Lin L., Pan M., Tian C., Fan X. «Fungal Richness of Cytospora Species Associated with Willow Canker Disease in China». Journal of Fungi 8, (2022): 377-394. doi: 10.3390/jof8040377.
Mehrabi M., Mohammadi Goltapeh E., Fotouhifar K.B. «Studies on Cytospora canker disease of apple trees in Semirom region of Iran». Journal of Agricultural Technology 7, no 4 (2011): 967-982.
Mustafaev I. M., Beshko N. Yu., Iminova M. M. «Checklist of ascomycetous microfungi of the Nuratau Nature Reserve (Uzbekistan)». Novosti sistematiki nizshikh rasteniy 53, no 2 (2019): 315–332. doi: 10.31111/nsnr/2019.53.2.315
Norphanphoun C., Doilom M., Daranagama D.A., Phookamsak R., Wen T.C., Bulgakov T.S., Hyde K.D. «Revisiting the genus Cytospora and allied species». Mycosphere 8, no 1 (2017): 51–97. doi:10.5943/mycosphere/8/1/7.
Nourian A., Salehi M., Safaie N., Khelghatibana F. & Abdollahzadeh J. «Fungal canker agents in apple production hubs of Iran». Scientific Reports 11, (2021): 1-16. doi: 10.1038/s41598-021-02245-8.
Osipyan L.L. 2013. “Mikobiota Armenii. Tom VIII: ch. 1 - Golovnevye griby; ch. 2 - Dopolnenie k tomam Mikoflory Arm. SSR [Mycobiota of Armenia. Volume VIII: part 1 - Smut mushrooms; Part 2 - Supplement to the volumes of Mycoflora Arm. SSR].” Er.: Izd-vo EGU, 2013. (In Russian)
Ospanova A., Anuarova L., Spanbayev A., Tulegenova Z., Yechshzhanov T., Shapalov S., Gabdulkhayeva B., Zhumabekova B., Kabieva S., Baidalinova B. «Cytospora Cankers on Tree Plants in Urban Areas (Karaganda, Astana, Pavlodar) of Central and Northern Kazakhstan». Ekoloji 27, no 106 (2018): 63-69.
Rakhimova Y.V., Nam G.A., Yermekova B.D., Jetigenova U.K., Kyzmetova L.A., and Yessengulova B.Zh. “Raznoobrazie gribov pustynnyh nizkogorij yugo-vostoka Kazahstana i hrebta Ketmen [Diversity of fungi in the desert low mountains of southeastern Kazakhstan and the Ketmen ridge].” Almaty: Luxe Media, 2017. (In Russian)
Shang Q.J., Hyde K.D., Camporesi E., Maharachchikumbura S.S.N., Norphanphoun C., Brooks S., Liu J.K. «Additions to the genus Cytospora with sexual morph in Cytosporaceae». Mycosphere 11, no 1, (2020): 189-224, doi: 10.5943/mycosphere/11/1/2.
Sutton B. C. 1980. The Coelomycetes. Fungi imperfecti with pycnidia, acervuli and stomata. Commonwealth Mycological Institute, 1980.
V.D. Poliksenova, A.K. Hramcov, and S.G. Piskun. “Metodicheskie ukazaniya k zanyatiyam specpraktikuma po razdelu «Mikologiya. Metody eksperimental'nogo izucheniya mikroskopicheskih gribov» dlya studentov 4 kursa dnevnogo otdeleniya [Guidelines for the special workshop on the section “Mycology. Methods of experimental study of microscopic fungi" for 4th year full-time students].” Minsk: BGU, 2004. (In Russian)
Wang X., Shi C. M., Gleason M. L. and Huang L. «Fungal species associated with apple Valsa canker in East Asia». Phytopathology Research 2, (2020): 35-49. doi: 10.1186/s42483-020-00076-5
Wang Y.-L., Lu Q., Decock C., Li Y.-X., Zhang X.-Y. «Cytospora species from Populus and Salix in China with C. davidiana sp. Nov» Fungal Biology 119, no 5 (2015): 420-32. doi: 10.1016/j.funbio.2015.01.005.
Yang Q., Fan X.L., Crous P.W., Liang Y.M., Tian C.M. «Cytospora from Ulmus pumila in Northern Сhina». Mycological Progress 14, (2015): 1–12. doi: 10.1007/s11557-015-1096-1
Zhanga L., Alvarezb L.V., Bonthondc G., Tiana C. and Fana X. «Cytospora elaeagnicola sp. nov. Associated with Narrow-leaved Oleaster Canker Disease in China». Mycobiology 47, no 3 (2019): 319–328. doi: 10.1080/12298093.2019.1633902.
Zhu H., Pan M., Bezerra J.D.P., Tian C., Fan X. «Discovery of Cytospora species associated with canker disease of tree hosts from Mount Dongling of China». MycoKeys 62, (2020): 97–121. doi: 10.3897/mycokeys.62.47854.
