ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ ТЕМІР РУДАСЫ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ КҮРДЕЛІ ФИТОЦЕНОЗДАРДЫ ТАЛДАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2023.v96.i3.05Кілттік сөздер:
күрделі фитоценоз, техногендік ландшафт, үйінділердің өздігінен өсіп кетуі, темір кені өнеркәсібінің үйінділері, сингенезАннотация
Бұл мақалада «Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі» (ССКӨБ) АҚ және «Қашары руда» АҚ үйінділерінің күрделі фитоценоз сатысында өздігінен өсу дәрежесін зерттеу нәтижелері келтірілген. Біздің зерттеу барысында барлығы 63 геоботаникалық сипаттама жасалды.
Сингенез кезеңдерінің өзгеру жылдамдығы және өсімдік жамылғысының дамуының жалпы заңдылықтары, соның ішінде күрделі фитоценоз кезеңінде, тұзданған және тұзданбаған топырақтарда ерекшеленетіні анықталды. Үйінді төгу жасы эдафиялық факторларға қарағанда флораны қалпына келтіру процестеріне аз әсер етеді. Тұзданбаған топырақтарда паразональды шалғынды дала қауымы қалыптасады, қарағайдың аздаған қоспасы бар қайың көктерек екпелер түзіледі. Тұзданған топырақтарда қауымдастықтар кең экологиялық амплитудасы бар түрлер құрайды.
Библиографиялық сілтемелер
Agroklimaticheskie resursy Kostanajskoj oblasti: scientific and applied reference book / Ed. S.S. Baysholanov - Astana, 2017. - 139 p.
Bragina T.M., Borisova E.S. Analiz lekarstvennoj flory pamyatnika prirody «Nasazhdeniya berezovyh i sosnovyh lesov u ozera Borovskoe» // Vestnik KGPI. - 2021. - V. 3 (63). – P. 62-67.
Brand U., Wissen M., Danso-Dahmen L., King Z. M., Jungwirth B. The Imperial Mode of Living: Everyday Life and the Ecological Crisis of Capitalism / U. Brand, M. Wissen, L. Danso-Dahmen, Z.M. King, B. Jungwirth, – 2021. – 256 p.
Feng Y., Wang J., Bai Zh., Reading L. Effects of surface coal mining and land reclamation on soil properties: A review / Y.Feng, J.Wang, Zh.Bai, L.Reading // Earth-Science Reviews. – 2019. - № 191. – pp. 12-25. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2019.02.015
Fernández-Caliani J.C., Giráldez M.I., Waken W.H., Del Río Z.M., Córdoba F. Soil quality changes in an Iberian pyrite mine site 15 years after land reclamation, CATENA, Volume 206, 2021, 105538, ISSN 0341-8162, https://doi.org/10.1016/j.catena.2021.105538.
Frouz J., Prach K., Pižl V., Háněl L., Starý J., Tajovský K., Materna J., Balík V., Kalčík J., Řehounková K. Interactions between soil development, vegetation and soil fauna during spontaneous succession in post mining sites, European Journal of Soil Biology, Volume 44, Issue 1, 2008, Pages 109-121, ISSN 1164-5563, https://doi.org/10.1016/j.ejsobi.2007.09.002.
Galchenko Yu.P. Issledovanie uslovij revitalizacii landshaftov pri zahoronenii tvyordyh othodov gornogo proizvodstva v ekosistemah estestvennoj bioty Zemli // Izvestiya TulGU. Nauki o Zemle. 2020. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/issledovanie-usloviy-revitalizatsii-landshaftov-pri-zahoronenii-tvyordyh-othodov-gornogo-proizvodstva-v-ekosistemah-estestvennoy (date of access: 07.02.2023).
Geologicheskie i gornotekhnicheskie usloviya, otrabatyvaemyh na avtomobilnyj transport, karera Kacharskogo RU. - Kachary: JSC "Kachary Ruda", 2022 - Access from the internal reference system of JSC "Kachary Ruda"
Harhota T.G, Dmitrienko P.P. Poshireniya Gypsophila paulii Klok na territoriyah metalurgijnyh zavodi v Donbasu. Ukr. botanichij zhurnal, 1976. V. 33. P. 391-392.
Hawkins T., Smith M.P., Herrington R.J., Maslennikov V., Boyce A.J., Jeffries T., Creaser R.A. The geology and genesis of the iron skarns of the Turgai belt, northwestern Kazakhstan / T. Hawkins, M.P. Smith, R.J. Herrington, V. Maslennikov, A.J. Boyce, T. Jeffries, R.A. Creaser // Ore Geology Reviews. – 2017. – Vol. 85. – pp. 216–246. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2015.10.016.
Hendrychová M., Svobodova K., Kabrna M. Mine reclamation planning and management: Integrating natural habitats into post-mining land use, Resources Policy, Volume 69, 2020, 101882, ISSN 0301-4207, https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2020.101882.
Herrington R., Smith M., Maslennikov V., Belogub E., Armstrong R. A Short review of palaezoic hydrothermal magnetite iron-oxide deposits of the south and central urals and their geological settings / R.Herrington, M.Smith, V.Maslennikov, E.Belogub, R. Armstrong // Hydrothermal Iron Oxide Copper-Gold & Related deposits A global perspective. – 2002. – Vol. 2. – pp. 343–353.
Klimova O.A., Kupriyanov A.N. Vliyanie ekologicheskih uslovij na zanos semyan i lesovozobnovlenie na otvalah ugol'nyh razrezov Kuzbassa // Sibirskij lesnoj zhurnal. 2018. № 5. P. 45-53.
Koblanova S.A., Rogozhkina YU.O. Ekologo-taksonomicheskij analiz pribrezhnoj flory Auliekol'skogo rajona (Kostanajskaya oblast') // Vestnik KarGU Seriya Biologiya. Medicina. Geografiya. - 2020. - V. 3 (99). – P. 83–90. https://doi.org/10.31489/2020BMG3/83-90.
Konysbaeva D.T. Formirovanie rastitel'nogo pokrova na otvalah predpriyatij zhelezorudnoj promyshlennosti v Severnom Kazahstane: Dis. ... kand. biol. nauk: 03.00.05.- Ekaterinburg, 2003.- 145 s.: il. RGB OD, 61 03-3/985-4
Kopceva E.M. Estestvennoe vosstanovlenie rastitel'nosti na tekhnogennyh mestoobitaniyah Krajnego Severa (YAmal'skij sektor Arktiki): Diss. … kand. biol. nauk. Spb, 2005. 237 p.
Koščová M., Hellmer M., Anyona S., Gvozdkova T. Geo-Environmental Problems of Open Pit Mining: Classification and Solutions / M. Koščová, M. Hellmer, S.Anyona, T. Gvozdkova // E3S Web of Conferences. – 2018. №41. https://doi.org/10.1051/e3sconf/20184101034
Kubanskaya Z.V. Rastitel'nost' i kormovye resursy pustyni Bet-Pak-Daly. Alma-Ata: Izd-vo AN KazSSR. 1956. 264 p.
Kupriyanov A. N. Biologicheskaya rekul'tivaciya otvalov v subaridnoj zone. Alma-Ata, 1989. 104 p.
Makhnev, A.K., Makhneva, N.E. Landscape-ecological and population aspects of the strategy of restoration of disturbed lands. Contemp. Probl. Ecol. 3, 318–322 (2010). https://doi.org/10.1134/S1995425510030100
Manakov Yu.A. Formirovanie rastitel'nogo pokrova v tekhnogennyh landshaftah Kuzbassa / YU.A. Manakov, T.O. Strel'nikova, A.N. Kupriyanov; Ros. akad. nauk, Sib. otd-nie, In-t ekologii cheloveka. – Novosibirsk: Izdatel'stvo SO RAN, 2011. – 168 p.
Noviyanto, A; Purwanto, P; Minardi, S; Supriyadi, S. The assessment of soil quality of various age of land reclamation after coal mining: a chronosequence study Journal of Degraded and Mining Lands Management; Malang V 5(1) (2017): 1009-1018. DOI:10.15243/jdmlm.2017.051.1009
Pasport «O» Tekhnogennye mineralnye obrazovaniya №3/1057. Objekt ucheta Yugo-Zapadnyj otval Sarbajskogo uchastka. - Rudny: JSC "SSGPO", 2022 - 9 p.
Pasport «O» Tekhnogennye mineralnye obrazovaniya №3/1058. Objekt ucheta Yugo-Zapadnyj otval Yuzhno-Sarbajskogo uchastka. - Rudny: JSC "SSGPO", 2022 - 10 p.
Pasport «O» Tekhnogennye mineralnye obrazovaniya №3/1068. Objekt ucheta Yugo-Vostochnyj otval Sokolovskogo mestorozhdeniya. - Rudny: JSC "SSGPO", 2022 - 10 p.
Peco J.D., Higueras P., Campos J.A., Esbrí J.M., Moreno M.M., Battaglia-Brunet F., Sandalio L.M. Abandoned Mine Lands Reclamation by Plant Remediation Technologies. Sustainability 2021, 13, 6555. https://doi.org/10.3390/su13126555
Peltz C.D. and Harley A. Biochar Application for Abandoned Mine Land Reclamation. In Agricultural and Environmental Applications of Biochar: Advances and Barriers (eds M. Guo, Z. He and S.M. Uchimiya). 2016. https://doi.org/10.2136/sssaspecpub63.2014.0047.5
Perezhogin YU.V. Botaniko-geograficheskoe rajonirovanie i sostav flory Kostanajskoj oblasti (Severnyj Kazahstan) // Vestnik OGU. - 2008. – V. 80. – P. 121-125.
Pratiwi, Narendra B.H., Siregar C.A., Turjaman M., Hidayat A., Rachmat H.H., Mulyanto B., Suwardi, Iskandar, Maharani R., Rayadin Y., Prayudyaningsih R., Yuwati T.W., Prematuri R., Susilowati A. Managing and Reforesting Degraded Post-Mining Landscape in Indonesia: A Review. Land 2021, 10, 658. https://doi.org/10.3390/land10060658
Reva M.L., Baklanov V.I. Dinamika estestvennogo zarastaniya terrikonikov Donbassa // Rasteniya i promyshlennaya sreda. Sverdlovsk, 1974. P.109–115.
SSGPO JSC. URL: https://www.erg.kz/en/content/deyatel-nost/ao-ssgpo (date of access: 07.02.2023)
Swab R.M., Lorenz N., Byrd S., Dick R. Native vegetation in reclamation: Improving habitat and ecosystem function through using prairie species in mine land reclamation, Ecological Engineering, Volume 108, Part B, 2017, Pages 525-536, ISSN 0925-8574, https://doi.org/10.1016/j.ecoleng.2017.05.012.
Tarchevskij, V.V. Zakonomernosti formirovaniya fitocenozov na promyshlennyh otvalah: avtoref. dis. . d-ra biol. nauk / V.V. Tarchevskij.- Tom. un-t Tomsk: 1967. 36 p.
Terekhova, Z.B. Estestvennoe zarastanie otvalov Sokolovskogo zhelezorudnogo kar'era / Z.B. Terekhova, R.I.Lanina, L.V.Fomenko // Rastitel'nost' i promyshlennaya sreda. Sverdlovsk: 1974. V 3. - p. 162 — 174.
The Sixth National Report on Biological Diversity in The Republic Of Kazakhstan. URL: http://www.cawater-info.net/pdf/kz-nr-06-en.pdf
Tretyakova A., Grudanov N., Petrova Y. Urban flora of Kostanay region (Republic of Kazakhstan). URL: https://www.gbif.org/dataset/1ac5595a-ed78-46d1-9c1f-624197928f38 (date of access: 08.02.2023)
Zverev A.A. Use of equivalence classes and factor sets in the analysis of botanical data // Contemporary Problems of Ecology. – 2012. – No. 2. – pp. 221-230
