ҚЫРЫҚҚАБАТТАР (BRASSICACEAE B.) ТҰҚЫМДАСЫНА ЖАТАТЫН КОЧИ ҚАТЫРАНЫ (CRAMBE COCHIANA) МЕН ШЫҒЫС МАЙРАКЕБІСІ (BUNIAS ORIENTALIS L.) ТАМЫРЛАРЫНАН ҚАЛҒАН ШРОТТЫҢ СОРБЦИЯЛАУШЫ ҚАСИЕТТЕРІН БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2024.v98.i1.014Кілттік сөздер:
сорбция, ауыр металлдар, тағамдық талшықтар, сорбциялық сыйымдылық, тепе-теңдік константасыАннотация
Қоршаған ортаның ластануы жаһандық деңгейдегі көпжақты салдары бар проблема. Ол салдарлардың бірі адам ағзасына токсиканттардың ауыз су және тамағы арқылы түсуі. Ауыр металлдармен ұзақ уақыт бойы улану адам денсаулығына орасан зор қауіп төндіреді. Сол себепті ағзадан уытты заттарды шығару және олардың келеңсіз әсерін төмендету жолдары мен әдістерін іздестіріп зерттеу мәселесі өзектілігін жоғалтпай отыр.
Бүгінгі таңда көптеген зерттеулер мен тәжірибеге сүйене отырып, өсімдік шикізатының көбісі және олардың қалдықтары әртүрлі өнімдерді, мысалы, сорбенттер ретінде қолданылатын диеталық талшықтарды алу көзі болып табылады деп айтуға негіз бар. Біздің зерттеулеріміз қорғасын мен кадмий тұздарына қатысты Кочи қатыраны (Crambe Cochiana) мен шығыс майракебісі (Bunias orientalis L.) сияқты дәстүрлі болып табылмайтын тағамдық өсімдіктер тамырларынан қалған шроттың сорбенттік қасиеттерін бағалауға бағытталды. Зерттеулер көрсеткендей, бұл өсімдік тамырларының диеталық талшықтары қорғасын мен кадмий иондарына қатысты сорбциялық белсенділікке ие. Екі өсімдік түрлерінің де тамырларының кадмий иондарына деген аффиндігі жоғары болды. Сонымен қатар майракебіс тамырының құрамындағы диеталық талшықтардың мөлшері қатыранмен салыстырғанда аз болса да, сорбциялық потенциалы біршама жоғары екендігі анықталды
Библиографиялық сілтемелер
Yang J, Li X, Xiong Z, Wang M, Liu Q. Environmental Pollution Effect Analysis of Lead Compounds in China Based on Life Cycle // Int J Environ Res Public Health. – 2020.- Vol.17. –№ 7. – P.2184.
Mathew BB, Singh H, Biju VG, Krishnamurthy NB. Classification, Source, and Effect of Environmental Pollutants and Their Biodegradation // J Environ PatholToxicolOncol.- 2017.- Vol. 36.- № 1. – P.55-71.
El-Khatib AA, Barakat NA, Youssef NA, Samir NA. Bioaccumulation of heavy metals air pollutants by urban trees // Int J Phytoremediation.- 2020. Vol. 22. -№ 2. - P:210-222.
El Bahgy HEK, Elabd H, Elkorashey RM. Heavy metals bioaccumulation in marine cultured fish and its probabilistic health hazard // Environ SciPollut Res Int.- 2021.- № 30. – P.41431-41438.
Izydorczyk G, Mikula K, Skrzypczak D, Moustakas K, Witek-Krowiak A, Chojnacka K. Potential environmental pollution from copper metallurgy and methods of management// Environ Res. – 2021. - № 197. – P.111050.
Adeli M, Mohammadi Z, Keshavarzi B, Amjadian K, Kafi M. Heavy metal(loid) pollution of a hard-rock aquifer: evidence, distribution, and source // Environ SciPollut Res Int. – 2021. Vol. 28.- № 26. – P.34742-34761
Ojuederie OB, Babalola OO. Microbial and Plant-Assisted Bioremediation of Heavy Metal Polluted Environments: A Review // Int J Environ Res Public Health. – 2017. – Vol. 14.- № 12.- P.1504.
Chowdhury S, Mazumder MAJ, Al-Attas O, Husain T. Heavy metals in drinking water: Occurrences, implications, and future needs in developing countries // Sci Total Environ. 2016.-№ 569-570. – P. 476-488.
Shahid M., Pourrut B., Dumat C., Nadeem M., Aslam M., Pinelli E Heavy-metal-induced reactive oxygen species: phytotoxicity and physicochemical changes in plants //Rev Environ ContamToxicol.- 2014. - № 232.- Р. 1-44.
Жаймышева С.С. Токсичные элементы в сырье и продуктах питания // Материалы Всероссийской научно-методической конференции «Университетский комплекс как региональный центр образования, науки и культуры (с международным участием)». -2015.- С. 928-931.
Kallel A, Ksibi M, Ben Dhia H, Khélifi N. Pollutant removal and the health effects of environmental pollution // Environ SciPollut Res Int. – 2020. Vol.27.-№ 19. – P. 23375-23378.
Hussain S, Habib-Ur-Rehman M, Khanam T, Sheer A, Kebin Z, Jianjun Y. Health Risk Assessment of Different Heavy Metals Dissolved in Drinking Water // Int J Environ Res Public Health.- 2019. – Vol.16.-№ 10. – P.1737.
Flora S.J.S., Mittal M., Mehta A Heavy metal induced oxidative stress & its possible reversal by chelation therapy// Indian J Med Res. -2008.- №128. – Р. 501-523
Теплая Г.А. Тяжелые металлы как фактор загрязнения окружающей среды / Теплая Г.А. // Астраханский Вестник экологического образования.- 2013. - №1. - С. 182-192.
Crisponi G, Dean A, Di Marco V, Lachowicz JI, Nurchi VM, Remelli M, Tapparo A. Different approaches to the study of chelating agents for iron and aluminium overload pathologies // Anal Bioanal Chem. – 2013. – Vol. 405. - № 2-3. P.585-601.
Khotimchenko YS, Khozhaenko EV, Khotimchenko MY, Kolenchenko EA, Kovalev VV. Carrageenans as a new source of drugs with metal binding properties // Mar Drugs.- 2010. - Vol.8. № 4. – P.1106-21.
Malamis S, Katsou E. A review on zinc and nickel adsorption on natural and modified zeolite, bentonite and vermiculite: examination of process parameters, kinetics and isotherms // J. Hazard Mater. – 2013 - № 252-253. P.428-61.
Topashka-Ancheva M, Beltcheva M, Metcheva R, Rojas JA, Rodriguez-De la Fuente AO, Gerasimova T, Rodríguez-Flores LE, Teodorova SE. Modified natural clinoptilolite detoxifies small mammal's organism loaded with lead II: genetic, cell, and physiological effects // Biol Trace Elem Res. – 2012.- Vol. 147. - №1-3. – P. 206-16.
Jiang H, Yang Y, Lin Z, Zhao B, Wang J, Xie J, Zhang A. Preparation of a novel bio-adsorbent of sodium alginate grafted polyacrylamide/graphene oxide hydrogel for the adsorption of heavy metal ion // Sci Total Environ. – 2020.-№744. – P.140653.
Никифорова Т.Е., Козлов В.А., Модина Е.А. Сольватационно-координационный механизм сорбции ионов тяжелых металлов целлюлозосодержащим сорбентом из водных сред // Химия растительного сырья.- 2010. - №4.- С. 23-30.
Chong HL, Chia PS, Ahmad MN. The adsorption of heavy metal by Bornean oil palm shell and its potential application as constructed wetland media // Bioresour Technol.-2013.- №130. – P.181-186.
ГОСТ 29059-91. Продукты переработки плодов и овощей
Титриметрический метод определения пектиновых веществ.- М. : Стандартинформ, 2010. - 6с.
ГОСТ 31675-2012 Корма. Методы определения содержания сырой клетчатки с применением промежуточной фильтрации. - М. : Стандартинформ, 2014. - 12 с.
Мосталыгина Л.В., Баймышева М.А., Двухватская К.П., Кискина Л.А., Елизарова С.Н., Костин А.В. Изучение сорбции ионов свинца на пищевом волокне // Вестник Курганского государственного университета. - 2013. – Т.30, №3. – С. 82-85.
Михеева Е.В. Адсорбция на однородной твердой поверхности. Уравнение Лэнгмюра: методические указания к выполнению расчетной лабораторной работы по дисциплинам «Поверхностные явления и дисперсные системы и «Коллоидная химия»» для студентов ИПР/ – Томск, 2011. – 36 с.
Кисиева М.Т., Мыкоц Л.П., Туховская Н.А., Бондарь С.Н., Зяблицева Н.С., Компанцев В.А., Белоусова А.Л.Исследование сорбционной способности пектина, полученного кислотным экстрагированием из клубней топинамбура (Helianthus tuberosus L. ) // Сиб. мед.журн. (Иркутск). - 2010. - №8. – С.147-150.
Самсонов Ф.А. Изучение металлосвязывающей способности альгината натрия // Литьё и металлургия. - 2015. – Том 78, №1. - С.77-79.
Visa A, Maranescu B, Lupa L, Crisan L, Borota A. New Efficient Adsorbent Materials for the Removal of Cd(II) from Aqueous Solutions // Nanomaterials (Basel). -2020.- Vol. 10. - №5. –P. 899.
Baby R, Saifullah B, Hussein MZ. Palm Kernel Shell as an effective adsorbent for the treatment of heavy metal contaminated water // Sci Rep. - 2019 - Vol. 9. - №1. –P. 18955.
Mokrzycki J, Michalak I, Rutkowski P. Tomato green waste biochars as sustainable trivalent chromium sorbents // Environ SciPollut Res Int. – 2021. Vol.;28. -№19. –P.24245-24255.
