"ҚЫРҒЫЗСТАН ЖАҢҒАҒЫ" БИОСФЕРАЛЫҚ БАҒДАРЛАМАСЫ ҮШІН ПАЙДАЛАНУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ»
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v88.i3.02Аннотация
Мақалада әлемдегі ең құнарлы топырақ типіне жататын Қырғыз Республикасының ең үлкен учаскелерін алып жатқан реликтілі жаңғақ-жемiс ормандарындағы (ЖЖО) таулы-орманды жерлердегі қара-қоңыр топырақтары құнарлығының қазіргі жағдайы қарастырылған. Реликтілі жаңғақты-жеміс ормандары мен олардың қара-қоңыр топырағы БҰҰ-ның штаб-пәтері ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік биосфералық резерваттар тізіміне енгізілген. Бұл ормандар біздің планетамыздың маңызды дүниежүзілік табиғи мұрасы болып табылады , жаңғақты-жеміс ормандары жердің биосфералық барлық компоненттерін шамадан тыс антропогендік жүктемеден және жаһандық климат өзгерісі жағдайында табиғи деградациядан қорғап, азайып келе жатқан табиғи таза су қорының жиналатын орны болып табылады. Зерттелген жаңғақты-жеміс ормандары жергілікті экотуризмді, пансионаттар мен курорттардың рекреациялық желілерін кеңінен дамытатын аймақ және әлемдегі жаңғақтар мен жеміс өсімдіктерінің перспективалы сорттарын өндіріске енгізу кезінде табиғи генофонд ретінде пайдалануда баға жетпес үлес қосады. Жаңғақты-жеміс ормандары Орталық Азия мен Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдерінің азық-түлік қауіпсіздігі бойынша мәселелерін, экологиялық таза және пайдалы тамақ өнімдерімен халықаралық нарықта сұраныспен қамтамасыз етуге бағытталған «Қырғызстан жаңғағы» мемлекетаралық мега экологиялық-биосфералық бағдарламасы арқылы жүзеге асырылуына мүмкіндік береді.
Библиографиялық сілтемелер
Arinushkina E.V. (1963) Rukovodstvo po himicheskomu analizu pochv. Izd-vo AN SSSR, Moskva, .- 489 s.
Batlle-Aguilar J, Brovelli A, Porporato A, Barry DA. (2011) Modelling soil carbon and nitrogen cycles during land use change : a review. -Agron Sustain Dev 31:251-274.
Dokuchaev V.V. (1948) Russkij chernozem.Izbrannye sochineniya. T. I. – M.:Sel'hozgiz, – 480 s.
Faithfull N.T. (2002) Determination of humic and fulvic acids. In: Faithfull NT Methods in agricultural chemical analysis : a practical handbook. Walling- ford : CABI, - pp 68-71.
Geissler G. (1999) Chemie des Bodens [online]. .-To be found at [quoted 28.11.2012].
Gajić B, Durović N, Dugalić G. (2010) Composition and stability of soil aggre- gates in Fluvisols under forest, meadows, and 100 years of conventional tillage. -J Plant Nutr Soil Sci 173(4):502-509.
Gryza E., Venglovskij B., Sarymsakov Z., Karraro G. (2008) Tipologiya lesov Kyrgyzskoj Respubliki. Bishkek, - 263 s.
Hemery G. E. (1998) “Walnut seed-collecting expedition to Kyrgyzstan in Central Asia,” Quarterly Journal of Forestry, vol. 92, - pp. 153–157.
Härdtle W, Oheimb G von, Westphal C. Relationships between the vegetation and soil conditions in beech and beech-oak forests of northern Germany. 2005. -Plant Ecol 177(1):113-124.
Karabaev N.A. (2000) Agrohimiko-ekologicheskie osnovy plodorodiya i produktivnost' gornyh pochv Kyrgyzstana. Bishkek: Ilim, -92 s.
Karabaev N.A. (1994) ZHaңgak өstүrүүnүn perspektivasy. -Bishkek: Kesip, - 56 s.
Kononova M.M. (1963) Organicheskoe veshchestvo pochvy. – M.: Izd-vo AN SSSR, – 314s.
Karabaev N.A., Dzhunushbaev A.D., Kojchiev M.K. Proyavlenie erozionnyh processov v pochvah orekhovo-plodovyh lesov YUzhnoj Kirgizii v period ispol'zovaniya ih v kachestve pastbishch// Trudy KNII pochvovedeniya.-Frunze.1987.- №18, -s.152-166.
Ilim, 1982.- 310 s.
Liverovskij YU.A. (1987) Gornye pochty YUzhnoj Kirgizii. Moskva: Nauka. -332 s.
Lavahun MFE, Joergensen RG, Meyer B. Activity and biomass of soil mi- croorganisms at different depths. 1996. -Biol Fertil Soils 23:38-42.
Melillo J. M. , Aber J. D., Linkins A. E. , Ricca A., Fry B. , Nadelhoffer K. J., “Carbon and nitrogen dynamics along the decay continuum: plant litter to soil organic matter,” Plant and Soil, vol. 115, no. 2, 1989. - pp. 189–198.
Matveev P.N., Karabaev N.A., Emel'yanenko L.I. Sistema kompleksnogo ispol'zovaniya i ohrany zemel' goslesfonda zanyatyh orekhovo-plodovymi lesami// Rekomendaciya. –Frunze,1988. - 42 s.
Mamytov A.M. Pochvy gor srednej Azii i YUzhnogo Kazahstana. Frunze
Rojchenko G.I. Pochvy YUzhnoj Kirgizii. Izd-vo: Akademiya Nauk Kirg. SSR, Frunze, 1960.- 233s.
Schroeder D, Blum WEH. Bodenkunde in Stichworten. Berlin : Hirt, 1992. -175 p.
Sakbaeva Z. I. (2013) Pochvy bassejna reki Kok-Art i uluchshenie ih ekologicheskogo sostoyaniya. – Bishkek. -131s.
Sakbaeva Z.I., Karabaev N.A., Toktoraliev B.A. i dr. (2015) Rekomendacii po uluchsheniyu ekologicheskogo sostoyaniya pochv bassejna reki Kok-Art. –Bishkek. - 131s.
Tyurin I.V. (1966) Organicheskoe veshchestvo pochvy i ego rol' v plodorodii. – M.: Kolos. - 280s.
Tóth JA, Nagy PT, Krakomperger Z, Veres Z, Kotroczó Z, Kincses S, Fekete I, Papp M, Lajtha K. Effect of litter fall on soil nutrient content and pH, and its consequences in view of climate change (Síkfőkút DIRT Pro- ject). 2011. -Acta Silvat Lignaria Hung 7:75-86.
Traversa A, Said-Pullicino D, D’Orazio V, Gigliotti G, Senesi N. Properties of humic acids in Mediterranean forest soils (Southern Italy) : influence of different plant covering. 2011. -Eur J Forest Res 130(6):1045-1054.
