ҚАНТ ҚҰМАЙЫ (SORGHUM SACCHARATUM (L.) PERS.) СОРТТАРЫНЫҢ ТҰЗДАНУҒА ТӨЗІМДІЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v89.i4.06Кілттік сөздер:
NaCl, тұздану, пролин, құмай, стресс, шаперон.Аннотация
Қарастырылып отырған мақалада қоршаған ортаның стресс факторларының бірі NaCl тұзының өсімдіктерге улы әсерін және тұздануға өсімдіктердің сезімталдылығының жауабы ретіндегі бөлінетін стресстік активті заттарды (пролин) зерттеуге бағытталған. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей өну-өсу барысында Ресейлік Ларец және Қазақстандық Қазақстан-20 сортының біршама жақсы өсіп-дамитындығы анықталды. Ал, қытайлық Құлжа сортының тұздануға сезімталдылығы жоғары екендігі байқалады. Салыстырмалы зерттеу барысында тұздануға төзімділік Ларец және Қазақстан-20 сортынан анықталды. Ал, стресстік активті заттардың синтезінің жоғары мөлшері тұзға сезімтал Құлжа сортында болатындығы белгілі болды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей құмай дақылының тұздануға төзімділігі деп алынған көрсеткіші яғни, жер үсті биомасса жинақтауымен пролин синтезі арасында ешқандай да байланысы сақталмайтындығы белгілі болды. Өсімдіктерде жер үсті биомассасы тұздың концентрациясы жоғарлаған сайын басқа сорттармен салыстырғанда Қазақстан 20 сорттында біршама жоғары (78,22 ден 69,82 %) болған кезде пролин мөлшері де біршама жоғарылап келіп ең жоғары концентрация әсерінен күр төмендеген. Ал, Ларец сортында да жақсы биомасса жинақтауымен пролин синтезі керісінше бірден төмендей бергендігі анықталды. Тәжірибе нәтижелері көрсеткендей ең сезімтал Құлжа сортында сабағының биомассасы төмендеген сайын пролин синтезі керісінше артып отырды. Бұл пролин мөлшерінің құмай дақылы үшін төзімділіктің механизміне жауап бере алмайтындығын көрсетеді.
Библиографиялық сілтемелер
Aragüés R., Medina E.T., Zribi W., Clavería I., Álvaro-Fuentes J., Faci J. «Soil salinization as a threat
to the sustainability of deficit irrigation under present and expected climate change scenarios» Irrigat.
Sci., 33 (1), (2015): 67-79
Arid J. «Environ Soil salinity: a neglected factor in plant ecology and biogeography» 92 (2013): 14-25
Aliyeva Z.M., Yusufov A.G. «Soleustoychivost' izolirovannykh vegetativnykh organov kul'turnykh
rasteniy pri deystvii khlorida natriya i sul'fata medi» AGROKHIMIYA 3, (2014): 69-74
Baburina O.K., Leonova T.G. Dinamika soderzhaniya Na+ i K+v kletkakh suspenzionnoy kul'tury
lyutserny pri vysokikh kontsentratsiyakh NaCl. Fiziologiya rasteniy, 41, (1994): 460-463.
Cassel F., Goorahoo D., Sharmasarkar S. «Salinization and yield potential of a salt−laden Californian soil: an in situ geophysical analysis» Water Air Soil Pollut., 226 (12) (2015): 422
Chattopadhyay M. K., Kern R., Mistou M., Dandekar A.M., Uratsu S.L., Richarme G. «The chemical chaperone proline relieves the thermosensi-tivity of a dnaK deletion mutant at 42{degrees}». C. J. Bacteriol., 186, (2004): 8149-8152.
Daliakopoulos I.N., Tsanis I.K., Koutroulis A., Kourgialas A.E., Varouchakis. G.P.,Karatzas. C.J., «Ritsemac The threat of soil salinity: A European scale review». Science of The T N.N.otal Environment, 573, (2016): 727-739
Dmitriyev A.P. «Signal'nyye molekuly rasteniy dlya aktivatsii zashchitnykh reaktsiy v otvet na bioticheskiy stress». Fiziologiya rasteniy, 50(3), (2003): 465-474.
Grinin AL., Kholodova V.P., Kuznetsov Vl.V. «Sravnitel'nyy analiz fiziologicheskikh mekhanizmov soleustoychivsti razlichnykh sortov gorchitsy». Vestnik Rossiyskogo universiteta druzhby narodov, seriya «Agronomiya i zhivotnovodstvo» 1, (2010): 27— 38.
Flowers T.J. «Improving crop salt tolerance». J. Exp. Botany, 55, (2004): 307-319.
Francisco Dalton Barreto de Oliveira, Rafael de Souza Miranda, Gyedre dos Santos Araújo, Daniel Gomes Coelho, Marina Duarte Pinto Lobo, Stelamaris de Oliveira Paula-Marinho, Lineker de SousaLopes, Ana Cristina Oliveira Monteiro-Moreira, Humberto Henrique de Carvalho, Enéas Gomes-Filho. «New insights into molecular targets of salt tolerance in sorghum leaves elicited by ammonium nutrition» Plant Physiology and Biochemistry 154, (2020): 723-734
Fu T.F. , Zhang Y., Gao J.W. , Chen G.Q. , Liu W.Q. , Su Q. «Study on spatio−temporal variability of saline soil salinity in the Yellow River Delta Periodical of Ocean University of China», 47 (10) (2017): 50-60
Li Pu Han., Wen Hui Wang., A. Egrinya Eneji., Jintong Liu «Phytoremediating coastal saline soils with oats: accumulation and distribution of sodium, potassium, and chloride ions in plant organs» Journal of Cleaner Production 90, 1 (2015): 73-81
Lv N.N., Luo G.P., Ding J.L., Li J.J., Liu L.J. «Spatio−temporal variation of soil salinity in wastelands inside and outside of oasis in Manas River Watershed in the context of dripping irrigation» J. Nat. Resour., 32 (9), (2017):1542-1553
Meng Wang., Guangmin Xia. «The landscape of molecular mechanisms for salt tolerance in wheat» The Crop Journal 6, no 1 (2018): 42-47
Meng Wang., Guangmin Xia. «The landscape of molecular mechanisms for salt tolerance in wheat» The Crop Journal 6, no 1 (2018): 42-47
Munns R., Tester M. «Mechanisms of salinity tolerance». Annu. Rev. Plant Biol., 59, (2008): 651-681.
Nazia Talat. «Alleviation of soil salinization and the management of saline soils, climate change, and soil interactions» Climate Change and Soil Interactions, (2020): 305-329
Simonyan A.V., Salamatov A.A., Pokrovskaya Yu.S., Avanesyan A.A. «Ispol'zovaniye ningidrinovoy reaktsii dlya kolichestvennogo opredeleniya α-aminokislot v razlichnyh obyektakh» Metodicheskiye rekomendatsii. VolGMU, (2007): 106.
Sharipova G. V., Veselov D. S. «Vliyaniye NaCl zasoleniya na reaktsii sortov yachmenya, razlichayushchikhsya po zasukhoustoychivosti» AGROKHIMIYA, 10, (2008): 18-26
Triston N. Hooks., Geno A. Picchioni., Brian J. Schutte., Manoj K. Shukla., David L. Daniel «Sodium Chloride Effects on Seed Germination, Growth, and Water Use of Lepidium alyssoides, L. draba, and L. latifolium» Traits of Resistance and Implications for Invasiveness on Saline Soils Rangeland Ecology & Management (2018): 433-442
Virginia Palchetti. M., Mariana Reginato., Analía Llanes., Johann Hornbacher., Jutta Papenbrock., Gloria Barboza E., Virginia Luna., Juan José Cantero. «New insights into the salt tolerance of the extreme halophytic species Lycium humile (Lycieae, Solanaceae)» Plant Physiology and Biochemistry 163, (2021): 166-177
Wang Q.H., Lu Y.D., Sai J.M., Li H.H. «Characteristics of soil salinity in arid oasis» Arid Zone Res., 35 (3) (2018): 503-509
Xiaobin Li., Chen Zhang «Effect of natural and artificial afforestation reclamation on soil properties and vegetation in coastal saline silt soils» CATENA 198, (2021): 105066
Yemets A.I., Krasilenko YU.A., Sheremet YA.A., Blyum YA.B. «Reorganizatsiya mikrotrubochek kak otvet na realizatsiyu signal'nykh kaskadov oksida azota (II) v rastitel'noy kletke». Tsitologiya i genetika, 43(1), (2009): 3-10.
Yongxing Zhu, Xinchen J, Jian Zhang,Yang He, Xiongmeng Zhu, Xiaokang Zhou, HaijunGong, Junliang Yin, Yiqing Liu. «Silicon confers cucumber resistance to salinity stress through regulation of proline and cytokinins» Plant Physiology and Biochemistry 156, (2020): 209-220
Zakharin A.A. «Bystraya kinetika rosta rasteniy pri solevom stresse» Fiziologiya rasteniy, 41(1), (1994): 101-106.
