СИРЕК, ЭНДЕМ, ДӘРІЛІК ADONIS TIANSCHANICA LIPCH (ADOLF). ТҮРІНІҢ ТЫҒЫЗДЫҒЫ, САНЫ ЖӘНЕ ЖАСТЫҚ СПЕКТРІ
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2021.v86.i1.04Аннотация
Мақалада сирек, эндем, дәрілік Adonis tianschanica Lipch (Adolf). түрінің тығыздығы, саны, жастық спектрі сипатталған. Түрдің жалпы 3 популяциясы зерттелді. Бірінші популяция – Кеген асуынан алынды, түрдің 2 ценопопуляциясы табылды. Екінші популяция – Жоңғар Алатауы, Текелі шатқалынан табылды, сәйкесінше 1 популяциядағыдай түрдің 2 ценопопуляциясы зерттелді. Ал, 3 популяция – Теріскей Алатауы, Сарыжаз және Қайнар ауыл аралығында табылды. Барлығы, 3 популяция және 5 ценопопуляция табылып, зерттелді. Биологиялық әртүрлілік проблемасының әлемдік сипатын ескере отырып, тек жекелеген түрлерді ғана емес, сонымен қатар бірқатар бірегей өсімдік қауымдастықтарын қорғау, олардың әртүрлілігі мен тұрақтылығы қоршаған ортаның оңтайлылығының маңызды шарты болып табылады. Қауымдастықтардың аз бөлігі белгілі бір дәрежеде қорықтарда немесе қорықшаларда қорғалады, бірақ жойылып бара жатқан және сирек кездесетін өсімдіктер қауымдастықтарының анықтамалық мәліметтерінің жалпы тізімі жоқ, оларды қорғау болашақ үшін өте маңызды және қазіргі таңда өте актуалды. Барлық ценопопуляцияларға 1м2 үлгі алаңшалары салынды, түрдің саны, жастық құрамы А.А.Урановтың әдісі бойынша есептелді. Сонымен бірге, Adonis tianschanica Lipch (Adolf). түрінің дарақтарының орташа тығыздығы есептелді. Түрдің 3 популяциясы орналасқан аймақтары бойынша карта құрылды (Алматы облысы жағдайында). Сонымен қатар, ценопопуляциялардың кездескен нүктесіне байланысты космостық кескіні пайдаланылды (географиялық координаттары бойынша).
Adonis tianschanica Lipch (Adolf). түр ценопопуляцияларының жастық құрамы бойынша графиктер құрылып, түрдің 3 популяция бойынша қазіргі саны, тығыздығы және жастық құрамының қазіргі жағдайына баға берілді.
Түйін сөздер: Adonis tianschanica Lipch (Adolf), эндем, ценопопуляция, жастық құрамы, Жоңғар Алатауы, Теріскей Алатауы.
Библиографиялық сілтемелер
2 Zlobin YU.A., Sklyar V.G., Klimenko A.A. Populyatsii redkikh vidov rasteniy: teoreticheskiye osnovy i metodika
izucheniya. – Sumy: Universitetskaya kniga, 2013. P– 439.
3 Materialy seminara po proyektu: Planirovaniye sokhraneniya biologicheskogo raznoobraziya na natsional’nom urovne dlya podderzhaniya realizatsii Strategicheskogo plana Konventsii o biologicheskom raznoobrazii v Respublike Kazakhstan na 2010-2011 gg. Proyekt PROON po Natsional’noy Strategii biologicheskogo raznoobraziya i po bazam dannykh. – Almaty, dekabr’ 2012.
4 Hilton-Taylor C. 2000. IUCN Red List of Threatened Species, IUCN/SSC, Gland and Cambridge. (compiler)
5 Global strategy for plant conservation. Kew. – 2002. P- 62
6 Akeroyd J. A rational look at extinction // Plant Talk. – 2002. – Vol. 28. –P. 35-37
7 Flora Kazakhstana. – Alma-Ata, 1956. –T-9.
8 Negrobov O.P. Problemy regional’noy strategii sokhraneniya bioraznoobraziya // Vestnik VGU. Seriya khimiya, biologiya.
– 2000. P. 112-117.
9 Bramwell D. How many plant species are there? // Plant Talk. -2002. – Vol. 28. –P. 32-34.
10 Natsional’naya strategiya i Plan deystviy po sokhraneniyu i sbalansirovannomu ispol’zovaniyu biologicheskogo raznoobraziya RK. – Kokshetau, 1999.
11 Rands M.R., Adams W.M., Bennun L., Butchart S.H., Clements A., Coomes D., Entwistle A., Hodge I., Kapos V., Scharlemann J.P., Sutherland W.J., Vira, B. (2010) Biodiversity conservation beyond 2010. Science 329, 1298-1303.
12 Raven P.H. Chase J.M., Pires J.C. Introduction to special issue on biodivery // American Journal of Botany. – 2011. – Vol. 98(3). – P. 330-335.
13 The Plant List (2013). Version 1.1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2623204 (data supplied on 2012-03-23).
14 International Plant Names Index (IPNI). Royal Botanic Gardens Kew Science; https://www.ipni.org/n/708153-1
15 Rabotnov T.A. Zhiznennyy tsikl mnogoletnikh travyanistykh rasteniy v lugovykh tsenozakh. – Tr. Bot. Seriya 3, Geobotanika. Vyp. 6. M.-L. Izd-vo SSSR. 1950.
16 Toropova I.A. Spetsifika vzaimootnosheniy tsenopopulyatsiy vidov, otnositsya k odnomu fitotseiotipu. – V sb. “Struktura i dinamika rastitel’nogo pokrova”, M. “Nauka”. 1976.
17 Uranov A.A. Bol’shoy zhiznennyy tsikl i vozrastnoy spektr tsenopopulyatsiy tsvetkovykh rasteniy. – Tezisy dokl. U s”yezda VBO, Kiyev. 1973.
18 Rabotnov T.A. Fitotsenologiya. Izd-vo MU 1903.
19 B. Walker, Conservation Biology, 9(4) – 1995.
20 Uranov A.A. Vozrastnoy spektr tsenopopulyatsiy kak funktsiya vremeni i energeticheskikh volnovykh protsessov. Nauchn.
dokl. vyssh.shkoly. Biol.nauki, 1975, № 2.
21 Uranov A.A. Voprosy izucheniya struktury fitotsenoza i vidovykh tsenopopulyatsiy. V kn. «Tsenopopulyatsii rasteniy, Razvitiye i vzaimootnosheniya». M. «Nauka». 1977.
22 Kiyak V. G. Small plant populations: problems and prospects of research / V. G. Kiyak / / Botany and Mycology: problems and prospects for 2011-2020.- 2011, P- 18-20.
23 Smirnova O. V. Chislennost’ i vozrastnoy sostav populyatsiy nekotorykh komponentov travyanogo pokrova. – V kn. «Voprosy morfogeneza tsvetkovykh rasteniy i stroyeniya ikh populyatsiy», M. «Nauka». 1969.
24 Smirnova O.V. Ob”yem schetnoy yedinitsy pri izuchenii tsenopopulyatsiy rasteniy razlichnykh biomorf. – V kn. “Tsenopopulyatsii rasteniy (osnovnyye ponyatiya i struktura)”. M. “Nauka”. 1976.
25 Rabotnov T.A. Metody izucheniya semennogo razmnozheniya travyanistykh rasteniy v soobshchestvakh. – kn. “Polevaya geobotanika”, vyp,II, M.-L. Izd-vo SSSR, 1960.
