Картоптың бірегей тұқымын өндіруде микротүйнектерді қолданудың тиімділігі

Авторлар

  • Zh. А. Токbergenova Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы
  • S. А. Bаbаyеv Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы
  • D. U. Тоgаyevа Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы
  • D. Zh. Kudusbеkоvа Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы
        57 46

Кілттік сөздер:

картоп, биотехнология, микротүйнектер, қоректік орта.

Аннотация

Аурулардан сауықтырылған картоптың  бастапқы материалын  алудың ең өнімді әдістеріне ізденістер жүргізу мен оларды тиімді пайдалануға бағытталған зерттеулер жүргізу   дақылдың бірегей  тұқымын өндіруді жетілдіру үрдісінде маңызды рөл атқарады,  әрі өзекті мәселенің бірі болып табылады. Картоп  тұқым шаруашылығының  негізгі мақсаты – егістікке отырғызу  материалдарының сапасын сақтау және олардың көбею коэффициентін  барынша арттыру.   Мұндай отырғызу материалдарын алуға in vitro жағдайында жаппай өндірілген картоптың микротүйнектері  негіз болып табылады. Бірқатар шет мемлекеттерде  бұл  бағыттың айтарлықтай  дамығандығына қарамастан, әдістемелік әзірлемелер өте сирек кездеседі және жалпылама зерттеулер мен  өндіріске енгізіліп, іске асырулар жоқ деп айтуға болады.

Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының биотехнология зертханасында тұқымдық картоптың вируссыз негіздегі  отырғызу материалы – микротүйнектерді in vitro жағдайында жаппай өсіру бойынша тәжірибелік жұмыстар  жүргізілді. 

 Мурасиге-Скуг қоректік ортасының құрамын модификациялау және фотомезгілді реттеу арқылы өсімдіктерден түйнектер түзіліп, индукцияланды. Зерттеулер нәтижесінде микротүйнектердің in vitro индукциялануының ең оңтайлы уақыты анықталды. Картоптың сорттарының биологиялық ерекшеліктеріне байланысты,  өсімдіктердің әртүрлі түйнектерді қалыптастыру қабілеті анықталды. Ашық танап жағдайында алынған тұқымдық түйнектердің өнімділігі мен сандық шығымына егістікке отырғызылған микротүйнектердің көлем сипаттамасы мен отырғызу сұлбасының әсері зерттелді. Картоптың тұқым шаруашылығында  микротүйнектерді отырғызу материалы ретінде қолдану мүмкіндігі туралы қорытынды жасалды. Қазақстан селекциясынан шығарылған картоп сорттарының in vitro жағадайында  индукцияланған  микротүйнектері болашақта көбейтіліп, өндіріске енгізілуі үшін  тұқым шаруашылығы үрдісіне тартылды.

Авторлардың биографисы

Zh. А. Токbergenova, Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы

ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, доцент, Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының биотехнология зертханасының меңгерушісі

S. А. Bаbаyеv, Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы

ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор ҚР АШҒА академигі, Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының картоп тұқым шаруашылығы бөлімінің  меңгерушісі

D. U. Тоgаyevа, Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақстан, Кайнар ауылы

техника және технология ғылымдарының магистрі, Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының биотехнология зертханасының ғылыми қызметкері

Библиографиялық сілтемелер

1 Анисимов Б.В., Федорова Ю.Н., Федорова Л.Н., Михайлов Е.А. Оптимизация условия выращивания микроклубнейinvitro// Картофелеводство. Результаты исследований, инновации, практически опыт. Материалы научно-практическиой конференции и координационного совещания «Научное обеспечение и инновационное развитие картофелеводства». - ВНИИКХ, Москва, 2008. – С.349-356.
2 Бабаев С.А., Абдильдаев В.С., Жумагельдинова Ж.А. Ускоренное образование микроклубней в культуре in vitro // Вестник с.-х. науки Казахстана. «Бастау». - 2001. - № 10. – C. 29.
3 Балашова Г. С. Влияние температуры, фотопериода и концентрации микросолей в питательной среде на продуктивность картофеля в культуре invitro // Молодой ученый. - 2015. - №14. - С. 675-678.
4 Балашова Г. С. Продуктивность картофеля в культуре in vitro в зависимости от состава питательной среды и физических факторов культивирования // Молодой ученый. - 2015. - №12. - С. 540-542.
5 Бутенко Р.Г. Некоторые физиологические проблемы при культивировании invitro картофеля. //Регуляция роста и развития картофеля.М.:«Наука»,1990.С.88-98.
6 Дерябин А.Н., Орешников А.В., Юрьева Н.О., Бутенко Р.Г. Рост столонов и индукция микроклубней картофеля invitro при разных типах культивирования // ДАН. - 1997. – C.841-843.
7 Дерябин А.Н. Характеристика физиологических этапов при клональном размножении микроклубней картофеля в биореакторах: автореферат дис. кандидата биологических наук : 03.00.12 / Институт физиологии растений.- Москва, 1997.- 22 с.: ил. РГБ ОД, 9 97-5/1960-3.
8 Доспехов B.A. Методика полевых опытов.- Moсква, 1985. - С.422.
9 Коновалова Г.И. Влияние состава питательной среды на рост и развитие растений картофеля в культуре invitro //Актуал.проблемы генетики: Материалы 2-й конф.,Моск.об-ва генетиков и селекционеров им.Н.И.Вавилова. – Москва, 2003. – С.147-148.
10 Котова З.П. Некоторые технологические приемы при выращивании микроклубней в условиях Карелии. // Картофелеводство в регионах России: Актуальные проблемы науки и практики. ВНИИКХ, Москва, 2006. – С.146-148.
11 Макаров П.П. Применение биотехнологических методов в селекции и семеноводстве картофеля./Селекция и биотехнология картофеля. Научные труды НИИКХ. –М.: 1990. – С.116-136.
12 Матевосян Г.Л. , Бурень В.М., Баранова Р.К., Волкова Р.И. // Регуляция роста и развития картофеля.- М: Наука, 1990. - С.83-88.
13 Мелик – Саркисов О.С., Овчинникова В.Н., Ульянов Р.П. Получение безвирусного посадочного материала картофеля микроклубнями, индуцированными в культуре invitro: Метод. реком. Москва, 1985. – 36с.
14 Токбергенова Ж.А. Микроклубни картофеля на основе инновационных методов. Методическое пособие. г.Алматы, ТОО “Таугуль-Принт”. 2016. - 32 с.
15 Трофимец, JI.H., Бойко В.В., Анисимов Б.В. Безвирусное семеноводство картофеля // Рекомендации. М.: ВО "Агропромиздат". 1990. – С.33.
16 Шукурова М., Назарова Н.Н., Давлятназарова З.Б., Салимов А.Ф., Нозимов К., Алиев К.А. Микроклубнеобразование столоновых растений картофеля in vitro в зависимости от условий культивирования растений-регенерантов. Известия АНРТ. Отделение биол. и мед. наук. 2007. №3. – С.39-44.
17 Alix M.J. Sawides S., Blake Jennet, Herrmann R, Hornung R. Effects of illumination source, culture ventilation and sucrose on potato (Solanum tuberosum L.) microtuber production under short days. // Ann. Appl. Biol. 2001. №2. P.175-187.
18 Badoni Anoop and Chauhan, J. S. (2009), Microtuber: A Source of Germplasm Conservation, Report and Opinion, 1(3): 69-71
19 Belletti P., Lanteri S., Lotito S., Saracco F. Production of potato microtubers through in vitro culture. // Acta Horticulture. 1994. - P. 141-148.
20 Coleman Warren K., Coleman Shirlyn E. Modification of potato microtubersdormncy during induction and growth in vitro or ex vitro // Amer. J. Potato Res. 2000. №2. P.103-110.
21 Dobranszki J., K.Tabori, Hudak I., Benkeblia N., Tennant P. In vitro Tuberization in Hormone-Free Systems on Solidified Medium and Dormancy of PotatoMicrotubers // Potato I. Fruit, Vegetable and Cereal Science and Biotechnology. 2008 – P.82-94.
22 D. J. Hannapel, “Signalling the Induction of Tuber Formation,” In: D. Vreugdenhil, Ed., Potato Biology and Biotechnology: Advances and Perspectives, Elsevier, Amsterdam, 2007, P. 237-256.
23 Gopal J., Minocha J,L., Dhalival H.S. Microtuberization in Potato // Plant Gell Reports. 1997. – V. 17. №10. P.794-798.
24 Myeong C, Yiens, Park YE, Kim KJ, Cho HM and Hann HB (1990) Study on seed potato influences of several factors on in vitro tuberization of shoot nodes in potato c.v. Dejima. Res. Dep. Rural. Dev. Adm (Shweon). 3: 46-53
25 Venter S.L., Steyn P.J. Optimization of production of potato microtubers. // Abstracts of conference papers, posters and demonstrations. 1996. – P.208-209.
26 Vecchio V., Benedettelli S., Pagano M.T. Relation between microtubers production technique and dormancy // Abstracts of conference papers, posters and demonstrations. 1996. – P.206-207.
27 Rogrigues-Falcon, M., Bou, J., and Prat, S., Seasonal Control of Tuberization in Potato: Conserved Elements with the Flowering Response, Annu. Rev. Plant Biol., 2006, vol. 57, pp. 151–180.
28 Wang P.J., Hu C.Y. // Potato Physiology, London, - Academicpress.-1985.- P. 503-577.
29 Wareing P.F., Jennings A.M.V. The hormonal control of tuberisation of potato // Plant growth substances,-В.: Springer,- 1980.- P. 293- 300.
30 Wareh H., Trolinder N.L., Goodin J.R. Callus initiation, shoot regeneration, and micropropagation of three potato cultivars // HortScience, 1989; V. 24. N 4, P. 680-682.


References

1 Anisimov B.V., FedorovaYu.N., Fedorova L.N., Mihailov E.A. (2008) Optimizatsiya usloviya virashivaniya microklubnei in vitro [Optimization of the in vitro cultivation conditions for microtubers]. Moskva: VNIIKH, P.349-356.
2 Babaev S.A., Abdildaev V.S., Zhumageldinova Zh.A. (2001) Uskorennoe obrazovanie microklubnei v kulture in vitro [Accelerated formation of microtubers in culture in vitro]. Vestnik s.-h. naukiKazakhstana. no 10. P.29.
3 Balashova G.S. (2015) Vliyanietemperatury, fotoperioda I kontsentratsii mikrosolei v pitatelnoi srede na productivnost kartofeljav culture in vitro [Influence of temperature, photoperiod and concentration of microelements in the nutrient medium on potato productivity in culture in vitro]. Molodoiucheny. no14. P.675-678.
4 Balashova G.S. (2015) Produktivnost kartofelja v kuiture in vitro v zavisimosti ot sostava pitatelnoi sredy i fizicheskih faktorov kultivirovaniya [Potato productivity in culture in vitro, depending on the composition of the nutrient medium and the physical factors of cultivation] // Molodoi uchenny. - 2015. - №12. P. 540-542.
5 Butenko R.G. (1990) Nekotorye fiziologicheskie problem pri kultivirovanii in vitro kartofelja [Some physiological problems in the cultivation of potato in vitro].Regulyatsiya rosta i razvitiya kartofelja. M.:Nauka, P.88-98.
6 Deryabin A.N., Oreshnikov A.V., Yureva N.O., Butenko R.G. (1997) Roststolonoviinduktsiyamicroklubneikartofelja in vitro priraznyhtipahkultivirovaniya [Growth of stolons and induction of potato microtubers in vitro for different types of cultivation]. DAN. P.841-843.
7 Deryabin A.N. (1997) Harakteristika fiziologicheskih etapov pri klonal`nom razmnozhenii microklubnei kartofelja v bioreaktorah [Characteristics of physiological stages in the clonal multiplication of potato microtubers in bioreactors]: avtoreferat dis. Kandidata biologicheskih nauk: 03.00.12 / Institut fiziologii rastenii.- Moskva,.-P.22.: il. RGB OD, 9 97-5/1960-3.
8 Dospehov V.A. (1985) Metodika polevyh opytov [Methodology of field experiments].- Moskva. - P.422.
9 Konovalova G.I. (2003) Vliyanie sostavapitatelnoisredy na rost I razvitie rastenii kartofelja v kulture in vitro [Influence of nutrient medium composition on growth and development of potato plants in culture in vitro]. Moskva. P.147-148.
10 Kotova Z.P. (2006) Nekotoryetehnologicheskiepriemyprivirashivanii microklubnei v usloviyahKarelii [Some technological methods for growing microtubers in the conditions of Karelia]. Moskva: VNIIKH, P.146-148.
11 Makarov P.P. (1990) Primenenie biotehnologicheskih metodov v selektsi i semenovodstve kartofelja [Application of biotechnological methods in selection and seed production of potatoes.]// Selektsiya i biotehnologiya kartofelja. Nauchnye trudy NIIKH.-M:.-P.116-136.
12 Matevosyan G.L., Buren V.M., Baranova R.K., Volkova R.I. (1990) Regulyatsiya rosta i razvitiya kartofelja [Regulation of potato growth and development] // М: Nauka. - P. 83-88.
13 Melik – Sarkisov O.S., Ovchinnikova V.N., Ulyanov R.P. (1985) Poluchenie bezvirusnogo posadochnogo materiala kartofelja microklubnyami, indutsirovannymi v kulture in vitro [Receiving of the virus-free planting stock of potatoes by microtubers induced in culture in vitro]. Metod.rekom. Moskva. P.36.
14 TokbergenovaZh.A. (2016) Microklubnikartofeljanaosnoveinnovatsionnyhmetodov[Potato microtubers on the basis of innovative methods]. Almaty, TOO "Taugul-Print", 32 p.
15 Trofimets L.N., Boiko V.V., Anisimov B.V. (1990) Bezvirusnoe semenovodstvo kartofelja [Virus-free seed production of potatoes]// Rekomendatsii.M.: VO "Agropromizdat".-P.33.
16 Shukurova M., Nazarova N.N., Davlyatnazarova Z.B., Salimov A.F., Nozimov K., Aliev K.A. (2007) Microklubneobrazovaniestolonovyhrasteniikartofelja in vitro v zavisimosti ot uslovii kultivirovaniya rastenii-regerantov[Tuber formation of potato stolon plants in vitro, depending on the conditions of cultivation of regenerating plants]. Izvestiya AN RT. Otdeleniebiol. imed.nauk, no 3. P. 39-44.
17 Alix M.J. Sawides S., Blake Jennet, Herrmann R, Hornung R. Effects of illumination source, culture ventilation and sucrose on potato (Solanum tuberosum L.) microtuber production under short days. // Ann. Appl. Biol. 2001. №2. P.175-187.
18 Badoni Anoop and Chauhan, J. S. (2009), Microtuber: A Source of Germplasm Conservation, Report and Opinion, 1(3): 69-71.
19 Belletti P., Lanteri S., Lotito S., Saracco F. Production of potato microtubers through in vitro culture. // ActaHorticulture. 1994. - P. 141-148.
20 Coleman Warren K., Coleman Shirlyn E. Modification of potato microtubersdormncy during induction and growth in vitro or ex vitro // Amer. J. Potato Res. 2000. №2. P.103-110.
21 Dobranszki J., K.Tabori, Hudak I., Benkeblia N., Tennant P. In vitro Tuberization in Hormone-Free Systems on Solidified Medium and Dormancy of PotatoMicrotubers // Potato I. Fruit, Vegetable and Cereal Science and Biotechnology. 2008 – P.82-94.
22 D. J. Hannapel, “Signalling the Induction of Tuber Formation,” In: D. Vreugdenhil, Ed., Potato Biology and Biotechnology: Advances and Perspectives, Elsevier, Amsterdam, 2007. P. 237-256.
23 Gopal J., Minocha J,L., Dhalival H.S. Microtuberization in Potato // Plant Gell Reports. 1997. – V. 17. №10. P.794-798.
24 Myeong C, Yiens, Park YE, Kim KJ, Cho HM and Hann HB (1990) Study on seed potato influences of several factors on in vitro tuberization of shoot nodes in potato c.v. Dejima. Res. Dep. Rural. Dev. Adm (Shweon). 3: 46-53
25 Venter S.L., Steyn P.J. (1996) Optimization of production of potato microtubers. Abstracts of conference papers, posters and demonstrations. P. 208-209.
26 Vecchio V., Benedettelli S., Pagano M.T. (1996) Relation between microtubers production technique and dormancy. Abstracts of conference papers, posters and demonstrations. pp.206-207.
27 Rogrigues-Falcon, M., Bou, J., and Prat, S., Seasonal Control of Tuberization in Potato: Conserved Elements with the Flowering Response, Annu. Rev. Plant Biol., 2006, vol. 57, pp. 151–180.
28 Wang P.J., Hu C.Y. // Potato Physiology, London, - Academicpress.-1985.- P. 503-577.
29 Wareing P.F., Jennings A.M.V. The hormonal control of tuberisation of potato // Plant growth substances,-В.: Springer,- 1980. P. 293 300.
30 Wareh H., Trolinder N.L., Goodin J.R. Callus initiation, shoot regeneration, and micropropagation of three potato cultivars // HortScience, 1989; V. 24. N 4, P. 680-682.

Жүктелулер

Жарияланды

2017-10-01

Как цитировать

Токbergenova Z. А., Bаbаyеv S. А., Тоgаyevа D. U., & Kudusbеkоvа D. Z. (2017). Картоптың бірегей тұқымын өндіруде микротүйнектерді қолданудың тиімділігі. ҚазҰУ Хабаршысы. Биология сериясы, 72(3), 16–27. вилучено із https://bb.kaznu.kz/index.php/biology/article/view/1276