PADUS MILL. ҚҰС ШИЕІНІҢ СОРТТАРЫ МЕН ФОРМАЛАРЫН ШАРУАШЫЛЫҚ-ИНТРОДУКЦИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ АЛТАЙ БОТАНИКАЛЫҚ БАҒЫНДА
DOI:
https://doi.org/10.26577/eb.2022.v92.i3.03Кілттік сөздер:
пішіні, әртүрлілігі, өзгергіштігі, коллекциясы, құс шие, ерекшелігі.Аннотация
Алтай ботаникалық бағында құс шиеінің 32 сорттары мен формаларының экологиялық және биологиялық ерекшеліктері зерттелген. Нәтижесінде құс шиеінің заманауи формалары мен сорттары жемістердің шығымдылығы, мөлшері мен дәмі, сәнділігі бойынша біздің жабайы түрлерімізден асып түсетіні анықталды. Құс шиеін шаруашылық-биологиялық және сәндік белгілерінің кешені бойынша бағалау оны Шығыс Қазақстанның климаттық жағдайында өсірудің толық мүмкіндігін көрсетті. Үй бақшаларына, ұжымдық бақтарға және көгалдандыруға енгізу үшін келесі сорттар мен формалар ұсынылады: Августин, Валенсия, Анар шоғыры, Саламатовты еске алу, Мавр, кеш қуаныш, күлгін шам, өздігінен құнарлы, 14-1-51, 14-2-34, 13-8-60, 14-1-62, 13-14-1, 14-3-31, 54-1-34.
Табиғатта қарапайым (карпальды) құс шиеінің ішкі өзгергіштігін зерттеу басталды, 4 форма бөлінді. Зерттеудің мақсаты Новосибирск қаласындағы Ресей Ғылым академиясының Сібір филиалының Орталық Сібір ботаникалық бағынан енгізілген жоғары сәндік және тағамдық формалар мен құс шие сорттарын жергілікті жағдайларға жақсы бейімдеу болды. Табиғаттағы формаларды таңдау.
Библиографиялық сілтемелер
Деревья и кустарники СССР / Под редакцией Соколова С.Я. – Изд-во Академиии Наук СССР, 1954. – 826 с.
Симагин В.С. Исходный материал и основные пути создания декоративных сортов черемухи для Сибири // Декоративное садоводство Сибири: проблемы и перспективы, Барнаул: «Принт – Инфо», 2010. – С.115–117.
Чепинога И.С. Перспективные декоративные формы черемухи // Интродукция редких и нетрадиционных растений – Мичуринск, 2008. – С. 245–246.
Симагин В.С. Характеристика признаков плода сеянцев черемухи виргинской от внутривидовых и повторных скрещиваний с гибридами черемуха виргинская х черемуха кистевая // Интродукция редких и нетрадиционных растений – Мичуринск, 2008. – С. 242–244.
Surburg H., Güntert M., Schwarze B. Volatile constituents of European bird cherry flowers (Padus avium Mill.) //Journal of Essential Oil Research. – 1990. – Т. 2. – №. 6. – С. 307-316.
Zagurskaya Y. V., Siromlya Т. I. Comparative Analysis of the Elemental Chemical Composition of Padus avium Shoots from Antropogenically Disturbed Ecotops //Lesnoy Zhurnal (Forestry Journal). – 2019.
Grygorieva O. et al. Estimation of phenolic compounds content and antioxidant activity of leaves extracts of some selected non-traditional plants //Potravinarstvo. – 2020. – Т. 14. – №. 1.
Локтева А.В. Полиморфизм черемухи кистевой на юге Западной Сибири как источник форм для интродукции и аналитической селекции: автореф. дисс. канд. биол. наук. – Новосибирск, 2009. – С. 16-24.
St. Pierre R.G. The Chokecherry. A Guide for Growers. Saskatoon, 1993. – P.30.
Саламатов М.Н. Черемуха – Padus Mill.// Дикорастущие и культивируемые в Сибири плодовые и ягодные растения. – Новосибирск: Наука, Сибирское отделение, 1980. – С. 158-162.
Руш В.А., Лизунова В.В. Химический состав дикорастущих ягод Сибири // Продуктивность дикорастущих ягодников и их хозяйственное использование. – Киров: Наука, 1972. – С. 44-47.
Aleksandra Telichowska, Joanna Kobus-Cisowska and Piotr Szulc Phytopharmacological Possibilities of Bird Cherry Prunus padus L. and Prunus serotina L. Species and Their Bioactive Phytochemicals/ Nutrients 2020, 12, 1966;
Terzioğlu S., Coşkunçelebi̇ K. A Contribution to the Flora of Turkey: Padus avium Mill. subsp. petraea (Tausch) Pawlowski ex Holub //Turkish Journal of Botany. – 2005. – Т. 29. – №. 3. – С. 251-253.
Sergunova E. V. et al. Some pharmacognostic studies of the bird cherry (Padus avium Mill.) and mountain ash (Sorbus aucuparia L.) fruits collected from Moscow (Russia) //Pharmacognosy Journal. – 2019. – Т. 11. – №. 5. – С. 996-1002.
Программа и методика сортоизучения плодовых, ягодных и орехоплодных культур. – Орел: Управление издательств полиграфии и книжной торговли, 1999. – 420 с.
Селекция и сортоведение плодовых и ягодных культур. Под редакцией Татаринцева А.С. – М.: «Колос», 1981. – 366 с.
Ирошникова А.И., Мамаев С.А., Правдин Л.Ф., Щербаков М.А. Методика изучения внутривидовой изменчивости древесных пород// Центральный НИИ Лесной генетики и селекции. – М.: «Колос», 1973. – 31 с.
Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. – М.: Колос, 1979. – 412 с.
Бондарцев А.С. Шкала цветов (пособие для биологов при научных и научно-прикладных исследованиях)// – М. –Л.: АН СССР, 1954. – 28 с.
Вдовина Т.А., Иманбаева А.А., Лагус О.А., Данилова А.Н. Сорта и формы черемухи Padus Hill. для декоративного и потребительского садоводства // Методические рекомендации. – Риддер: «Медиа-Альянс», 2021. – 31с.
Wawrzyniak M. K. et al. Oxidation processes related to seed storage and seedling growth of Malus sylvestris, Prunus avium and Prunus padus //PloS one. – 2020. – Т. 15. – №. 6. – С. e0234510.
Kolyasnikova N. L. et al. Seed production capacity of Padus avium and Padus maackii in conditions of Perm and Chusovoy //Perm Agrarian Journal. – 2017. – Т. 20. – №. 4. – С. 14-17.
Rolbiecki S. et al. Water requirements of bird cherry (Padus avium Mill.) //Rocznik Ochrona Środowiska. – 2018. – Т. 20.
Passarge H. Padus avium ssp. petraea im nordherzynischen Bergland? //Feddes Repertorium. – 1987. – Т. 98. – №. 7‐8. – С. 433-440.
Murashige T., Skoog F. A revised medium for rapid growth and bioassays with tobacco tissue cultures// Physiol. Plant. – 1962. – V. 15, № 13. – P. 473-497
Quoirin M., Lepoivre P. Improved medium for in vitro culture of Prunus sp. // Acta Hortic. – 1977. – V.78. – P. 437-442.
