БАТЫС ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ POPULUS L. (SALICACEAE MIRB.) ТУЫСЫНЫҢ ДАМУ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Аннотация

Мақалада Salicaceae тұқымдасына жататын Populus L. (терек)  туысы тегінің шығу тарихы мен даму эволюциясы мәселелері қарастырылып, оның ішінде Батыс Қазақстанның табиғи жағдайында таралған түрлеріне ерекше назар аударылған. Далалық және шөлейт экожүйелер жағдайында әртүрлі терек түрлерінің қалыптасуы мен бейімделу жолдарын бақылауға мүмкіндік беретін палеоботаникалық, морфологиялық және экологиялық деректерге талдау жүргізілді.   

Гибридтену, интрогрессия (генетикалық ақпараттың түр аралық ауысуы) және пластидтердің басымдылық белгісі Populus эволюциясына тән құбылыс болып табылды. Тектік туыстың филогенитикасын зерттеулер географиялық жағынан жақын түрлер арасында, тіпті әртүрлі секцияларға жататын болса да, егер олардың репродуктивтік оқшаулануы болмаса, кең ауқымды ген ағыны жүретінін дәлелдейді. Бұл жағдай филогенетикалық реконструкцияларда ескерілуі тиіс, өйткені түр аралық интрогрессияны туыстық белгісі ретінде қате қолдануға болмайды.

Жұмыста Populus туысының климаттық өзгерістердің биоиндикаторы ретінде және орман-мелиорациясы мен ландшафттық жұмыстарда болашағы зор нысан ретінде маңыздылығы атап өтіледі.